Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie określa szczególne zasady rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, w tym:

1) zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym;

2) zasady wyceny aktywów i pasywów, w tym tworzenia odpisów aktualizujących.

§ 2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) ustawa - ustawę z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości;

2) ustawa o kasach - ustawę z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1844, 2140 i 2447);

3) kasa - spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, o której mowa w art. 2 ustawy o kasach;

4) konto syntetyczne - przewidziane w planie kont urządzenie księgi głównej, o którym mowa w art. 15 ustawy;

5) konto analityczne - przewidziane w planie kont urządzenie ksiąg pomocniczych, o którym mowa w art. 16 ustawy;

6) konto pozabilansowe - urządzenie przewidziane w planie kont, przeznaczone w szczególności do ewidencjonowania według wartości nominalnej zobowiązań o charakterze finansowym lub gwarancyjnym udzielonych lub otrzymanych przez kasę, operacji walutowych, kontraktów kupna-sprzedaży instrumentów finansowych zawartych przez kasę w okresie pomiędzy zawarciem transakcji a jej rozliczeniem, a także do ewidencjonowania udzielonych lub otrzymanych zabezpieczeń;

7) zestawienie obrotów i sald - sporządzane na koniec dnia operacyjnego zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych i kont analitycznych;

8) dzień sprawozdawczy - dzień bilansowy oraz dzień, na który kasa sporządza na podstawie ksiąg rachunkowych sprawozdania na podstawie odrębnych przepisów;

9) aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu - aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe, które zostały nabyte lub powstały w celu uzyskania korzyści ekonomicznych w wyniku krótkoterminowych (w terminie do trzech miesięcy) zmian cen lub innych zmiennych; składnik aktywów finansowych należy zaliczyć do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu, jeżeli niezależnie od powodu, dla którego został nabyty, stanowi grupę aktywów, która była wykorzystywana ostatnio do realizacji korzyści ekonomicznych wynikających ze zmian cen lub innych zmiennych;

10) aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy - aktywa finansowe i zobowiązania finansowe, o których mowa w pkt 9, oraz uznane za takie przez kasę przy początkowym ujęciu, pod warunkiem że pozwala to na uzyskanie bardziej przydatnych informacji lub ogranicza różnice, w tym w sposobie wyceny lub prezentacji przychodów lub kosztów związanych z tymi aktywami lub pasywami, lub pozwala na ocenę uzyskiwanych wyników wyceny wartości godziwej zgodnie ze strategią inwestycyjną udokumentowaną przez kasę lub z zasadami zarządzania ryzykiem;

11) kredyty i pożyczki oraz inne należności - aktywa finansowe z określonymi lub możliwymi do określenia płatnościami, które nie są przedmiotem obrotu na rynku, oraz aktywa finansowe powstałe w wyniku przeniesienia na inną jednostkę kredytów i pożyczek kasy, z wyjątkiem aktywów finansowych, które kasa zamierza zbyć w krótkim terminie (do trzech miesięcy), zakwalifikowanych do aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, a także kredytów i pożyczek oraz innych należności, których kasa nie może odzyskać z powodów innych niż brak spłat, które kwalifikuje się jako aktywa finansowe dostępne do sprzedaży;

12) aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności - aktywa finansowe o określonych lub możliwych do określenia płatnościach lub ustalonym terminie wymagalności, które kasa zamierza i jest w stanie utrzymać w posiadaniu do terminu wymagalności, z wyjątkiem aktywów finansowych zakwalifikowanych jako kredyty i pożyczki oraz inne należności, aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży i aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy;

13) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży - aktywa finansowe niebędące:

a) aktywami finansowymi wycenianymi w wartości godziwej przez wynik finansowy,

b) kredytami i pożyczkami oraz innymi należnościami,

c) aktywami finansowymi utrzymywanymi do terminu wymagalności;

14) efektywna stopa procentowa - wartość stopy procentowej pozwalającą na ustalenie skorygowanej ceny nabycia składnika aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych oraz przypisywania przychodów albo kosztów z tytułu odsetek do odpowiednich okresów sprawozdawczych, która dyskontuje oczekiwany strumień przyszłych płatności pieniężnych do bieżącej wartości bilansowej do terminu wymagalności instrumentu finansowego, a w uzasadnionych przypadkach do innego przyjętego przez kasę terminu;

15) aktywa trwałe przeznaczone do zbycia - składnik aktywów trwałych lub grupę aktywów zaliczonych do aktywów trwałych wraz ze związanymi z nimi aktywami obrotowymi oraz zobowiązaniami, które są przeznaczone przez kasę do sprzedaży w stanie niewymagającym poniesienia dodatkowych nakładów lub wymagającym poniesienia dodatkowych nakładów w wysokości zwyczajowo przyjętej przy sprzedaży tego typu aktywów, których kasa nie zamierza wykorzystywać w swojej działalności w kolejnych okresach sprawozdawczych, przy czym kasa przyjmuje założenie, że sprzedaż tych aktywów w wysokości zbliżonej do ich wartości godziwej jest wysoce prawdopodobna w terminie nieprzekraczającym jednego roku obrotowego;

16) aktywny rynek - rynek regulowany, o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2021 r. poz. 328, 355, 680, 1505, 1595 i 2140), lub inny działający w sposób stały - poza terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego - system obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi do tego obrotu, a także alternatywny system obrotu; warunkiem niezbędnym uznania rynku lub systemu obrotu za aktywny jest zawieranie transakcji dotyczących danego składnika aktywów lub zobowiązań z dostateczną częstotliwością i w wystarczającym wolumenie, a informacje na temat cen są powszechnie dostępne;

17) fundusz stabilizacyjny - fundusz, o którym mowa w art. 55 ust. 1 ustawy o kasach;

18) fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy - fundusz, o którym mowa w art. 25 ustawy o kasach;

19) odpisy aktualizujące - odpisy z tytułu utraty wartości aktywów finansowych, w tym odpisy aktualizujące, o których mowa w art. 35b ustawy;

20) należności - kredyty, pożyczki, skupione wierzytelności, lokaty, dłużne papiery wartościowe oraz inne wierzytelności o podobnym charakterze;

21) należności regularne - należności, których opóźnienie w spłacie co najmniej jednej raty kapitału lub odsetek wynosi do trzech miesięcy włącznie, a w przypadku dłużnika innego niż osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej dodatkowo sytuacja ekonomiczno-finansowa nie budzi obaw;

22) należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności - należności:

a) w przypadku których opóźnienie w spłacie co najmniej jednej raty kapitału lub odsetek o wartości przekraczającej 200 zł lub co najmniej trzech rat o łącznej wartości nieprzekraczającej 200 zł przekracza trzy miesiące i nie przekracza sześciu miesięcy oraz

b) od dłużników innych niż osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej lub nieprowadząca gospodarstwa rolnego lub dłużników posiadających należności ze spłatą balonową - których sytuacja ekonomiczno-finansowa może stanowić zagrożenie terminowej spłaty zobowiązań, w szczególności gdy ponoszone przez jednostkę prowadzącą księgi rachunkowe straty nie przekraczają 20% aktywów netto tej jednostki;

23) należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności - należności:

a) w przypadku których opóźnienie w spłacie co najmniej jednej raty kapitału lub odsetek o wartości przekraczającej 200 zł lub co najmniej trzech rat o łącznej wartości nieprzekraczającej 200 zł przekracza sześć miesięcy i nie przekracza dwunastu miesięcy oraz

b) od dłużników innych niż osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej lub nieprowadząca gospodarstwa rolnego lub dłużników posiadających należności ze spłatą balonową - których sytuacja ekonomiczno-finansowa uległa znacznemu pogorszeniu, w szczególności gdy straty ponoszone przez jednostkę prowadzącą księgi rachunkowe przekraczają 20% aktywów netto tej jednostki lub aktywa netto tej jednostki są ujemne, lub występują zaległości w regulowaniu zobowiązań podatkowych lub zobowiązań z tytułu ubezpieczeń społecznych;

24) należności nieściągalne - należności:

a) w przypadku których termin spłaty co najmniej jednej raty kapitału lub odsetek o wartości przekraczającej 200 zł lub co najmniej trzech rat o łącznej wartości nieprzekraczającej 200 zł został przekroczony powyżej dwunastu miesięcy,

b) od dłużników innych niż osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej lub nieprowadząca gospodarstwa rolnego lub dłużników posiadających należności ze spłatą balonową - których sytuacja ekonomiczno-finansowa pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu,

c) od dłużników, w stosunku do których ogłoszono upadłość lub w stosunku do których nastąpiło otwarcie likwidacji, z wyjątkiem sytuacji, gdy likwidacja następuje na podstawie przepisów o komercjalizacji,

d) od dłużników, przeciwko którym kasa złożyła wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego,

e) od dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony,

f) kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego,

g) w przypadku których na dzień wyceny brak jest wiarygodnych informacji o dokonywanych spłatach należności, w tym przeniesionych kredytów i pożyczek oraz innych należności;

25) dowody utraty wartości - informacje uzyskane przez kasę dotyczące zdarzeń powodujących stratę, w szczególności:

a) znaczące trudności finansowe emitenta lub dłużnika polegające na utracie zdolności kredytowej lub istotnym obniżeniu wskaźników płynności, powodujące powstanie zagrożenia kontynuacji działalności lub ponoszenie strat powyżej 20% aktywów netto,

b) zanik aktywnego rynku na dany składnik aktywów finansowych ze względu na trudności finansowe emitenta lub dłużnika,

c) ogłoszenie upadłości lub otwarcie likwidacji emitenta lub dłużnika, z wyjątkiem sytuacji, gdy likwidacja nastąpiła na podstawie przepisów o komercjalizacji lub ze względu na upływ terminu prowadzonej działalności określony w statucie lub umowie emitenta lub dłużnika,

d) złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub sądowego wobec emitenta lub dłużnika,

e) niedotrzymanie warunków umowy przez emitenta lub dłużnika,

f) brak, na dzień wyceny, realizacji założeń finansowych uwzględnionych w modelu wyceny wartości godziwej, o której mowa w § 21 ust. 2 pkt 4 i 5;

26) pierwotna wysokość zabezpieczanej kwoty - wysokość należności określoną w umowie obowiązującej w dniu dokonania przekwalifikowania;

27) dyspozycja usługi płatniczej - dokument związany z usługą płatniczą, o której mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1907, 1814 i 2140);

28) wartość nominalna - kwotę należności lub zobowiązania, oznaczającą wysokość kwoty kapitału (łącznie z odsetkami skapitalizowanymi) na dzień sprawozdawczy; w przypadku dłużnych papierów wartościowych oraz zobowiązań pozabilansowych kwota ta określa sumę, jaka będzie płatna w momencie zapłaty;

29) informacje sprawozdawcze - informacje, których obowiązek przekazywania przez kasy wynika z ustawy o kasach;

30) zdolność kredytowa - zdolność do spłaty zaciągniętych kredytu lub pożyczki wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie w rozumieniu art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 i 2447);

31) poręczenie - poręczenie wekslowe oraz poręczenie w rozumieniu art. 876 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 i 2320 oraz z 2021 r. poz. 1509 i 2459);

32) terminowa obsługa zadłużenia - obsługę kredytu lub pożyczki zgodnie z postanowieniami umowy kredytu lub pożyczki, a także obsługę kredytu lub pożyczki, jeżeli opóźnienie w spłacie całości lub części należnej raty kapitałowej lub zapłacie odsetek nie przekracza okresu jednego miesiąca lub kwoty 200 zł w przypadku opóźnienia przekraczającego jeden miesiąc i nieprzekraczającego trzech miesięcy;

33) należność ze spłatą balonową - kredyt albo pożyczkę, w przypadku której spłata kapitału następuje co do zasady pod koniec okresu, na jaki została zawarta umowa kredytu albo pożyczki, w jednej lub kilku ratach znacznie wyższych niż pozostałe raty, przede wszystkim odsetkowe, spłacane przez większość okresu, na jaki została zawarta umowa kredytu albo pożyczki.

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

§ 3. 1. Ewidencjonowanie zdarzeń w księgach rachunkowych kasy następuje zgodnie z przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości.

2. Ewidencji operacji gospodarczych dokonuje się w walucie polskiej i w walutach obcych, w których są wykonywane operacje.

3. Ewidencję księgową operacji w walutach obcych prowadzi się w poszczególnych walutach obcych i w walucie polskiej na odpowiednich kontach prowadzonych odrębnie dla wartości w poszczególnych walutach obcych i dla wartości w walucie polskiej.

§ 4. Prowadzenie ksiąg rachunkowych kasy następuje według zasad określonych w ustawie oraz z uwzględnieniem następujących zasad:

1) chronologicznej rejestracji zdarzeń gospodarczych w dzienniku w każdym dniu operacyjnym w sposób umożliwiający uzgodnienie jego obrotów z zestawieniem obrotów i sald kont syntetycznych w każdym dniu operacyjnym;

2) ujmowaniu na kontach syntetycznych zdarzeń gospodarczych w ujęciu systematycznym, w kolejności chronologicznej, z zachowaniem zasady podwójnego zapisu, w sposób zapewniający sporządzenie w każdym dniu operacyjnym zestawienia obrotów i sald wszystkich kont syntetycznych;

3) ujmowaniu na kontach analitycznych zdarzeń gospodarczych w ujęciu systematycznym w sposób zapewniający sporządzenie w każdym dniu operacyjnym zestawienia obrotów i sald kont analitycznych uzgodnionego z saldami i zapisami na kontach syntetycznych;

4) ujmowaniu na kontach pozabilansowych zobowiązań pozabilansowych ze szczegółowością wynikającą z planu kont kasy oraz informacji sprawozdawczych;

5) obejmowaniu określonych rzeczowych składników majątku ewidencją ilościową i wartościową;

6) ujmowaniu zdarzeń wyłącznie na właściwych kontach syntetycznych, kontach analitycznych oraz kontach pozabilansowych wynikających z planu kont;

7) sporządzaniu zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych i analitycznych.

§ 5. 1. Zdarzenia wpływające na spełnienie przepisów wynikających z ustawy o kasach, ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych oraz niniejszego rozporządzenia są zapisywane w księgach rachunkowych w każdym dniu operacyjnym i odnoszone do okresów sprawozdawczych, których te zdarzenia dotyczą.

2. Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bezbłędnie, jeżeli wprowadzono do nich kompletnie i poprawnie wszystkie dowody księgowe zakwalifikowane do ujęcia w księgach rachunkowych w danym dniu operacyjnym, zapewniono ciągłość zapisów oraz bezbłędność działania stosowanych procedur obliczeniowych.

3. Na kontach pozabilansowych są ujmowane w szczególności zobowiązania o charakterze finansowym i gwarancyjnym, operacje walutowe, kontrakty kupna-sprzedaży instrumentów finansowych zawarte przez kasę w okresie pomiędzy zawarciem transakcji a jej rozliczeniem, a także udzielone i otrzymane zabezpieczenia.

§ 6. 1. Dowodem księgowym stanowiącym podstawę ewidencji zdarzeń gospodarczych są dokumenty otrzymane bądź sporządzone w ustalonej formie i spełniające warunki, o których mowa w art. 21 ust. 1 i 1a ustawy, oraz dyspozycja usługi płatniczej.

2. Dowody księgowe podlegają zaksięgowaniu w kasie w dniu zawarcia transakcji lub dokonania operacji.

3. Kasa wystawia dowody zastępcze dla udokumentowania operacji, dla których są wymagane zewnętrzne dowody źródłowe, jeżeli jest to niezbędne dla kompletności zapisów w księgach rachunkowych, realności wykazywania aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego, a dowód zewnętrzny nie wpłynął w czasie umożliwiającym sporządzenie w terminie sprawozdania za dany okres sprawozdawczy.

4. Dowody księgowe sporządzane przy użyciu komputera oznacza się w sposób zapewniający możliwość stwierdzenia ich autentyczności oraz daty ich ujęcia w księgach rachunkowych.

§ 7. 1. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych mogą być zbiory danych sporządzone przy użyciu komputera, pod warunkiem że otrzymany zbiór uzyska trwale czytelną postać odpowiadającą treści dowodów księgowych i jest możliwe stwierdzenie źródła ich pochodzenia oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich wprowadzenie.

2. Kasa stosuje procedury zapewniające sprawdzenie poprawności przetwarzania zbioru danych oraz kompletności i identyczności zapisów.

3. Dane źródłowe stanowiące podstawę zapisów w księgach rachunkowych podlegają ochronie w miejscu ich powstania, w sposób zapewniający ich niezmienność przez okres wymagany do przechowywania dowodów księgowych sporządzonych na podstawie tych danych, bez względu na miejsce przechowywania tych dowodów księgowych.

§ 8. Kasa zapewnia prawidłowy obieg i kontrolę dowodów księgowych.

§ 9. 1. Na podstawie zapisów na poszczególnych kontach analitycznych sporządza się zestawienie obrotów i sald na koniec każdego dnia operacyjnego wykazujące rachunkową zgodność z księgą główną oraz obrotami dziennika.

2. Każdego dnia operacyjnego na podstawie zapisów na kontach syntetycznych sporządza się zestawienie obrotów i sald zawierające:

1) symbole lub nazwy kont;

2) obroty narastająco i salda na początek dnia operacyjnego, obroty za dany dzień oraz obroty narastająco i salda na koniec dnia operacyjnego;

3) sumy obrotów narastająco wszystkich kont na początek dnia operacyjnego, za dany dzień i na koniec dnia operacyjnego.

3. Obroty za dany dzień wykazane w zestawieniu obrotów i sald powinny być zgodne z obrotami dziennika.

4. Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienie obrotów i sald wszystkich kont analitycznych, kont syntetycznych, a na dzień inwentaryzacji - zestawienie sald inwentaryzowanej grupy składników majątkowych.

5. Zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych zawiera:

1) symbole lub nazwy kont;

2) salda na dzień otwarcia kont syntetycznych, obroty za okres od początku roku do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz salda na dzień zamknięcia kont syntetycznych;

3) sumę sald na dzień otwarcia kont syntetycznych, obrotów za okres od początku roku do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych i sumę sald na dzień zamknięcia kont syntetycznych; suma obrotów kont syntetycznych powinna być zgodna z obrotami dziennika liczonymi w sposób ciągły.

Inwentaryzacja

§ 10. Kasa, przeprowadzając inwentaryzację zgodnie z ustawą, stosuje szczególne zasady określone w niniejszym rozdziale.

§ 11. 1. Stany aktywów i pasywów wykazywane w księgach rachunkowych kasy podlegają rocznej inwentaryzacji.

2. Inwentaryzację nieruchomości zaliczonych do środków trwałych oraz inwestycji, jak też znajdujących się na terenie strzeżonym innych środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie, przeprowadza się co najmniej raz w ciągu 4 lat.

3. Termin inwentaryzacji środków płatniczych, walut obcych, dewiz i papierów wartościowych uznaje się za zachowany, jeżeli inwentaryzację rozpoczęto na 10 dni przed końcem roku obrotowego i zakończono do 5 dnia następującego roku obrotowego.

4. Inwentaryzacja stanu aktywów i pasywów w kasie polega w szczególności na:

1) przeprowadzeniu spisu z natury krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, papierów wartościowych w postaci materialnej, innych wartości przechowywanych w kasach i skarbcach oraz wszelkich rzeczowych składników majątku;

2) uzgodnieniu, w drodze uzyskania potwierdzenia salda stanu środków zgromadzonych na rachunkach członków kasy, potwierdzenia stanu kredytów i pożyczek, z zastrzeżeniem ust. 5 pkt 2, instrumentów finansowych w postaci zdematerializowanej, innych należności i zobowiązań, w tym z tytułu dostaw, robót i usług, oraz stanu własnych składników majątkowych powierzonych innym jednostkom lub osobom;

3) przeprowadzeniu weryfikacji stanu ewidencyjnego przez porównanie z odpowiednimi dowodami księgowymi dotyczącymi aktywów i pasywów, których stan rzeczywisty nie może być ustalony bądź nie podlega ustaleniu w drodze spisu z natury czy też w drodze uzgodnienia.

5. Inwentaryzacją w drodze porównania stanu ewidencyjnego z dokumentami i dokonania weryfikacji wartości tych składników należy objąć w szczególności:

1) wartości niematerialne i prawne;

2) należności i zobowiązania wobec członków kasy nieprowadzących ksiąg rachunkowych;

3) należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności, należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności oraz należności nieściągalne;

4) odsetki naliczone;

5) fundusze kasy;

6) rezerwy;

7) zobowiązania pozabilansowe.

§ 12. Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji są odpowiednio dokumentowane, w szczególności arkuszami spisowymi i zestawieniami rozliczeń, protokołami z przeprowadzonych czynności inwentaryzacyjnych i sprawozdaniami z czynności inwentaryzacyjnych, zawiadomieniami o stanie kont i potwierdzeniami sald oraz rozliczeniami stwierdzonych różnic inwentaryzacyjnych.

§ 13. Kasa udostępnia członkom informacje dotyczące stanu środków na rachunkach oraz stanu kredytów i pożyczek, a także dowody źródłowe potwierdzające wykonanie operacji.

§ 14. 1. Inwentaryzacja aktywów i pasywów w drodze weryfikacji polega na ustaleniu zgodności stanu zewidencjonowanego z właściwymi dowodami księgowymi.

2. Aktywa i pasywa, których stan ulega zmianie na skutek rozliczenia lub odpisu ich wartości z tytułu zużycia lub utraty wartości, sukcesywnego zarachowywania na konta wynikowe czy z innego tytułu, weryfikuje się również pod względem prawidłowości tych zmian, w szczególności odpisów i zarachowań.

3. Sporządza się protokół przeprowadzonej inwentaryzacji aktywów i pasywów, w którym przedstawia się wyniki dokonanej weryfikacji oraz sposób rozliczenia stwierdzonych różnic inwentaryzacyjnych.

Ujmowanie, wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego

§ 15. Aktywa finansowe i zobowiązania finansowe klasyfikuje się w dniu ich nabycia lub powstania do następujących kategorii:

1) aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym aktywa finansowe i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu;

2) kredyty i pożyczki oraz inne należności;

3) aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności;

4) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży.

§ 16. 1. Jeżeli w bieżącym roku obrotowym albo w poprzednich dwóch latach obrotowych aktywa finansowe zaliczone do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności zostały w znaczącej wartości sprzedane, przekazane lub została wykonana opcja sprzedaży przed terminem wymagalności, lub przeniesiono je do innej kategorii, to aktywów finansowych nie można klasyfikować do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności w okresie pozostałym do końca bieżącego roku obrotowego oraz przez dwa następne lata obrotowe, z wyjątkiem przypadku, gdy taka sprzedaż nastąpiła:

1) w dniu bliskim terminu wymagalności;

2) po dniu, w którym 90% wartości nominalnej składnika aktywów finansowych zostało spłacone;

3) na skutek zdarzenia, którego nie można było przewidzieć.

2. Jeżeli ze względu na zmianę przez kasę intencji lub możliwości nie jest właściwe kwalifikowanie składników aktywów finansowych do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności, to takie aktywa finansowe zalicza się do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wycenia w wartości godziwej. Skutki wyceny ustalone jako różnica pomiędzy wartością bilansową przekwalifikowanych aktywów finansowych wynikającą z ksiąg rachunkowych a ich wartością godziwą odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny.

3. W przypadku gdy sprzedaż, przekazanie lub wykonanie opcji sprzedaży przed terminem wymagalności lub przekwalifikowanie więcej niż nieznaczącej wartości aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności nie spełnia warunków określonych w ust. 1, kasa przekwalifikowuje aktywa finansowe zakwalifikowane z aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wycenia je w wartości godziwej. Skutki wyceny ustalone jako różnica pomiędzy wartością bilansową przekwalifikowanych aktywów finansowych wynikającą z ksiąg rachunkowych a ich wartością godziwą odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny.

4. W przypadku, w którym minęły następne dwa lata obrotowe, o których mowa w ust. 1, lub nie jest możliwe ustalenie w sposób wiarygodny wartości godziwej składnika aktywów finansowych oraz gdy ze względu na zmianę przez kasę intencji lub możliwości nie jest właściwe kwalifikowanie składników aktywów finansowych do aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, kasa dokonuje przekwalifikowania do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2 i 3, i przyjmuje, że wartość składnika aktywów finansowych wynikająca z ksiąg rachunkowych stanowi na dzień przekwalifikowania nowo ustaloną skorygowaną cenę nabycia lub cenę nabycia aktywów finansowych. Skutki wyceny tych aktywów finansowych odniesione uprzednio na fundusz z aktualizacji wyceny ujmuje się:

1) w przypadku składnika z określonym terminem wymagalności - w wyniku z tytułu odsetek przez okres pozostały do terminu wymagalności, z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej;

2) w przypadku składnika aktywów finansowych o nieokreślonym terminie wymagalności - nadal w funduszu z aktualizacji wyceny do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu.

5. Jeżeli kasa dokonała odpisu aktualizującego wartość składników aktywów finansowych, o których mowa w ust. 4, skutki wyceny uprzednio ujęte w funduszu z aktualizacji wyceny ujmuje się w wyniku finansowym.

6. Kasa ujmuje w wyniku z tytułu odsetek różnicę pomiędzy nowo ustaloną skorygowaną ceną nabycia, o której mowa w ust. 4 pkt 1, a wartością aktywów finansowych w terminie wymagalności przez okres pozostały do terminu wymagalności, z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej.

§ 17. 1. Jeżeli aktywa finansowe zaliczone do aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy przestały być utrzymywane w celu sprzedaży lub odkupienia w krótkim terminie, mogą być przekwalifikowane do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4, z wyłączeniem aktywów finansowych, które przy początkowym ujęciu zostały uznane przez kasę jako aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy.

2. Aktywa finansowe, o których mowa w ust. 1, mogą być przekwalifikowane do innych kategorii jedynie w wyjątkowych okolicznościach, przez które rozumie się okoliczności wynikające z jednorazowego, nadzwyczajnego zdarzenia, co do którego istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, że ponownie wydarzy się w najbliższej przyszłości.

3. Aktywa finansowe zaliczone do aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy spełniające definicję kredytów i pożyczek oraz innych należności kasy, które przy początkowym ujęciu nie zostały uznane przez kasę jako aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, mogą być przekwalifikowane do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4, ze względu na zmianę przez kasę intencji lub możliwości utrzymania składnika aktywów finansowych do określonego terminu lub terminu wymagalności.

4. Aktywa finansowe zaklasyfikowane do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4, nie mogą być przeklasyfikowane do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 1.

5. Aktywa finansowe zaklasyfikowane do aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży mogą być przekwalifikowane do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, pod warunkiem że kasa ma zamiar i może utrzymać te aktywa w posiadaniu w dającej się przewidzieć przyszłości lub do terminu wymagalności, lub do kategorii aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności, jeżeli nie spełniają definicji kredytów i pożyczek oraz innych należności kasy. Wartość godziwą przekwalifikowanego składnika aktywów finansowych uznaje się za nowo ustaloną skorygowaną cenę nabycia.

6. Jeżeli aktywa finansowe zakwalifikowane do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, stały się przedmiotem obrotu na rynku i nie spełniają definicji kredytów i pożyczek oraz innych należności kasy, to takie aktywa przekwalifikowuje się do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 4.

§ 18. 1. W momencie początkowego ujęcia składników aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych kasa wycenia je w wysokości kosztu (ceny nabycia) - według wartości godziwej uiszczonej lub otrzymanej zapłaty. Koszty transakcji, które mogą być bezpośrednio przypisane do składnika aktywów finansowych, zwiększają koszt (cenę nabycia) aktywów finansowych, które kasa zakwalifikowała do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4.

2. Wartość początkową aktywów finansowych powstałych w wyniku przeniesienia, w tym zamiany kredytów i pożyczek oraz innych należności, które zostały wyłączone z ksiąg rachunkowych kasy, wycenia się:

1) według skorygowanej ceny nabycia pierwotnego składnika aktywów finansowych (przeniesionych albo zamienionych kredytów, pożyczek oraz innych należności), z uwzględnieniem odpisów aktualizujących; aktywa finansowe powstałe w wyniku przeniesienia, w tym zamiany kredytów, pożyczek oraz innych należności, kasa kwalifikuje do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, i wycenia zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 2 lub

2) według wartości bieżącej oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych uzyskanych w wyniku zamiany aktywów finansowych zdyskontowanych stopą dyskontową uwzględniającą w szczególności stopę wolną od ryzyka oraz premię za ryzyko; aktywa finansowe powstałe w wyniku przeniesienia, w tym zamiany kredytów, pożyczek oraz innych należności kasa kwalifikuje do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, i wycenia zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 2.

3. Wartość początkową aktywów finansowych powstałych w wyniku objęcia udziałów lub akcji innej jednostki w zamian za wkład niepieniężny wycenia się zgodnie z § 21 ust. 2. Skutki początkowej wyceny odnosi się na kapitał z aktualizacji wyceny. Aktywa finansowe powstałe w wyniku objęcia udziałów lub akcji innej jednostki w zamian za wkład niepieniężny kasa kwalifikuje do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 4, i wycenia zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 3.

4. Aktywa finansowe i zobowiązania finansowe, a także zobowiązania pozabilansowe są ujmowane w księgach rachunkowych na dzień zawarcia transakcji.

§ 19. 1. Kasa wyłącza z ksiąg rachunkowych składnik aktywów finansowych lub jego część, gdy jest spełniony co najmniej jeden z warunków:

1) wygasają prawa umowne do przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych;

2) kasa przenosi na nabywcę składnik aktywów finansowych, a przeniesienie składnika aktywów finansowych spełnia warunki wyłączenia z bilansu, o których mowa w ust. 4 pkt 1.

2. Kasa przenosi na nabywcę składnik aktywów finansowych, gdy jest spełniony co najmniej jeden z warunków:

1) przenosi prawa umowne do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych;

2) zatrzymuje prawa umowne do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych, jednakże zgodnie z umową jest zobowiązana do przekazania tych przepływów pieniężnych do nabywcy składnika aktywów finansowych.

3. Jeżeli kasa zatrzymuje prawa umowne do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych, jednakże zgodnie z umową jest zobowiązana do przekazania tych przepływów pieniężnych do nabywcy składnika aktywów finansowych, przyjmuje się, że nastąpiło przeniesienie składnika aktywów finansowych, gdy są spełnione łącznie warunki:

1) kasa nie jest zobowiązana do przekazania przepływów pieniężnych nabywcy aktywów finansowych przed uprzednim ich uzyskaniem;

2) kasa nie może zbyć lub w jakikolwiek sposób obciążyć przeniesionego składnika aktywów finansowych w inny sposób niż przez ustanowienie zastawu lub innego ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz nabywcy składnika aktywów finansowych jako zabezpieczenia zobowiązania do przekazania przepływów pieniężnych;

3) kasa jest zobowiązana do przekazania nabywcy wszystkich otrzymanych przepływów pieniężnych niezwłocznie; do terminu przekazania przepływów pieniężnych do nabywcy składnika aktywów finansowych kasa nie może w zamian za otrzymane przepływy pieniężne nabyć innych aktywów z wyłączeniem aktywów pieniężnych.

4. Kasa, przenosząc składnik aktywów finansowych na nabywcę, ocenia, w jakim stopniu zachowuje ryzyko i korzyści ekonomiczne związane z posiadaniem składnika aktywów finansowych, i jeżeli:

1) na nabywcę są przenoszone zasadniczo całe ryzyko oraz korzyści ekonomiczne, to wyłącza z bilansu składnik aktywów finansowych oraz ujmuje jako aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe wszelkie prawa i zobowiązania powstałe lub zachowane w wyniku przeniesienia;

2) zachowuje zasadniczo całe ryzyko i wszelkie korzyści ekonomiczne związane z przenoszonym składnikiem aktywów finansowych, to nie wyłącza składnika aktywów finansowych z bilansu;

3) nie zachowuje zasadniczo całego ryzyka i wszelkich korzyści ekonomicznych związanych z posiadaniem składnika aktywów finansowych, to ustala, czy zachowała kontrolę nad składnikiem aktywów finansowych.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4 pkt 3, jeżeli kasa:

1) zachowuje kontrolę nad składnikiem aktywów finansowych, to nie wyłącza składnika aktywów finansowych z bilansu proporcjonalnie do zachowanego zaangażowania w składniku aktywów finansowych;

2) nie zachowuje kontroli nad składnikiem aktywów finansowych, to wyłącza składnik aktywów finansowych z bilansu oraz ujmuje jako aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe wszelkie prawa i zobowiązania powstałe lub zachowane w wyniku przeniesienia.

6. Kasa zachowuje kontrolę nad przeniesionym składnikiem aktywów finansowych, jeżeli ma prawo do zbycia przeniesionego składnika aktywów finansowych, natomiast nie zachowuje kontroli, jeżeli nabywca ma prawo do zbycia tego składnika aktywów finansowych.

§ 20. Kasa wyłącza z ksiąg rachunkowych składnik zobowiązań finansowych lub jego część w przypadku, gdy zobowiązanie wygasło. Zobowiązanie wygasa, gdy obowiązek określony w umowie został wypełniony, umorzony lub wygasł termin jego dochodzenia.

§ 21. 1. Kasa, wyceniając aktywa i pasywa na dzień sprawozdawczy zgodnie z ustawą, stosuje następujące zasady szczególne:

1) aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu, wycenia się według wartości godziwej, a skutki zmiany wartości godziwej zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów; naliczone odsetki ujmuje się w wyniku z tytułu odsetek;

2) kredyty i pożyczki oraz inne należności kasy, które nie zostały zaklasyfikowane jako wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczone do obrotu, wycenia się według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej;

3) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży wycenia się według wartości godziwej, a skutki zmiany wartości godziwej odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny, do momentu wyłączenia aktywów finansowych z bilansu, w którym skumulowane skutki zmian wartości godziwej ujęte w funduszu z aktualizacji wyceny ujmuje się odpowiednio w przychodach lub kosztach; naliczone odsetki ujmuje się w wyniku z tytułu odsetek, natomiast należne dywidendy ujmuje się w przychodach na dzień powzięcia przez właściwy organ jednostki uchwały o podziale zysku, chyba że w uchwale określono inny dzień prawa do dywidendy;

4) aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności wycenia się według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej;

5) zobowiązania finansowe, które nie zostały zakwalifikowane do zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczone do obrotu, wycenia się według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej;

6) zobowiązania finansowe powstałe w wyniku utrzymania przez kasę zaangażowania w przeniesionych aktywach finansowych lub w wyniku przeniesienia składnika aktywów finansowych, których nie wyłączono z bilansu, wycenia się:

a) według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej, jeżeli przeniesiony składnik aktywów finansowych jest wyceniany według tej metody,

b) w wartości godziwej, jeżeli przeniesiony składnik aktywów finansowych jest wyceniany według tej metody.

2. Za wiarygodną uznaje się wartość godziwą ustaloną drogą:

1) wyceny instrumentu finansowego po cenie ustalonej na aktywnym rynku;

2) oszacowania ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny rynek, na podstawie publicznie ogłoszonej ceny nieróżniącego się istotnie podobnego instrumentu finansowego albo cen składników złożonego instrumentu finansowego notowanego na aktywnym rynku;

3) zastosowania właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego, a wprowadzone do tego modelu dane wejściowe pochodzą z aktywnego rynku;

4) oszacowania wartości instrumentu finansowego za pomocą metody wartości bieżącej wiarygodnie oszacowanych zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych; stopa dyskonta uwzględnia w szczególności stopę wolną od ryzyka oraz premię za ryzyko;

5) oszacowania wartości dłużnych instrumentów finansowych przez wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę świadczącą tego rodzaju usługi, przy czym jest możliwe rzetelne oszacowanie przyszłych przepływów pieniężnych związanych z tymi instrumentami.

3. Przy wyliczaniu efektywnej stopy procentowej kasa dokonuje oszacowania przepływów pieniężnych, uwzględniając postanowienia umowy, jednakże nie uwzględnia potencjalnych przyszłych strat związanych z nieściągalnością aktywów finansowych. Przy tym wyliczeniu kasa uwzględnia wszelkie płacone i otrzymane prowizje i opłaty stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej, w tym koszty transakcji oraz wszelkie inne premie lub dyskonta, przy czym dodatkowo w kalkulacji efektywnej stopy procentowej kasa przyjmuje założenie, że przepływy pieniężne oraz oczekiwane terminy są oszacowane wiarygodnie. W przypadkach, w których nie jest możliwe wiarygodne ustalenie przepływów pieniężnych lub ich oczekiwanego terminu, kasa dokonuje wyliczeń na podstawie przepływów pieniężnych określonych w umowie.

4. Jeżeli kasa nie może oszacować w sposób wiarygodny wartości godziwej, wycenia wartość danego składnika aktywów finansowych w cenie nabycia, z uwzględnieniem odpisów aktualizujących, lub ustala wartość danego składnika zobowiązań finansowych według skorygowanej ceny nabycia, a skutki wyceny zalicza się odpowiednio do przychodów lub

kosztów. Jeżeli staje się możliwe wiarygodne ustalenie wartości godziwej danego składnika aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych, kasa dokonuje wyceny w wartości godziwej, a różnice pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny.

5. Udzielone pozabilansowe zobowiązania finansowe i gwarancyjne wycenia się według wartości wyższej spośród:

1) utworzonej rezerwy pomniejszonej o otrzymaną nierozliczoną prowizję lub

2) otrzymanej prowizji pomniejszonej o rozliczoną jej część.

§ 22. Wpłaty wniesione na fundusz stabilizacyjny są kosztem dla kas.

§ 23. 1. Aktualizując wartość należności według przepisów określonych w ustawie, uwzględnia się następujące zasady:

1) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności regularnych wynosi 0% podstawy tworzenia odpisów;

2) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności wynosi 20% podstawy tworzenia odpisów;

3) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności wynosi 50% podstawy tworzenia odpisów;

4) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności nieściągalnych wynosi 100% podstawy tworzenia odpisów;

5) w przypadku należności, których spłata jest uzależniona od podmiotów innych niż dłużnik, klasyfikuje się je zgodnie z § 2 pkt 21-24 odpowiednio dla tych podmiotów.

2. Kasa tworzy odpisy aktualizujące wartość należności oraz weryfikuje zasadność utworzonych uprzednio odpisów i ich wysokość najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca kończącego kwartał.

3. Jeżeli kasa posiada więcej niż jedną należność wobec jednego dłużnika, wszystkie należności wobec tego dłużnika podlegają obowiązkowi przekwalifikowania do występującej dla danego dłużnika kategorii o najwyższym stopniu ryzyka spośród określonych w § 2 pkt 21-24.

4. Należności z tytułu pożyczek i kredytów klasyfikuje się na podstawie:

1) kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek w odniesieniu do pożyczek i kredytów, udzielonych osobom fizycznym na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego, z wyłączeniem należności ze spłatą balonową;

2) kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek oraz kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika w odniesieniu do innych niż określone w pkt 1 należności z tytułu pożyczek i kredytów.

5. Przeglądów i klasyfikacji należności dokonuje się co najmniej raz na koniec każdego kwartału.

6. Kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika stosuje się co najmniej raz na rok - na koniec dowolnego kwartału, w przypadku należności z tytułu pożyczek i kredytów spełniających łącznie następujące warunki:

1) należność jest zaklasyfikowana do kategorii regularne;

2) kwota należności łącznie z innymi należnościami tego podmiotu wobec kasy nie przekracza kwoty 500 000 zł;

3) kwota należności łącznie z innymi należnościami tego podmiotu wobec kasy nie przekracza 10% funduszy własnych kasy.

7. W przypadku należności z tytułu pożyczek i kredytów stanowiących zobowiązanie solidarne osób trzecich kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej stosuje się w odniesieniu do tej z nich, której sytuacja ekonomiczno-finansowa jest najlepsza.

8. Podstawę tworzenia odpisów aktualizujących stanowi wartość bilansowa należności, bez uwzględniania utworzonych odpisów aktualizujących, jednakże z uwzględnieniem przewidywanej kwoty umorzenia części należności w związku z restrukturyzacją zadłużenia.

9. Podstawę tworzenia odpisów aktualizujących wartość należności można pomniejszyć o przyjęte zabezpieczenia w postaci:

1) gwarancji lub poręczenia Skarbu Państwa - do wysokości 100% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;

2) gwarancji lub poręczenia banku krajowego, a także pozostałych banków mających siedzibę w państwie będącym członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa danego banku nie budzi obaw - do wysokości 50% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;

3) gwarancji lub poręczenia państwowej osoby prawnej, z wyłączeniem banków i zakładów ubezpieczeń, uprawnionej na podstawie odrębnych przepisów do ich udzielania w ramach realizacji zadań państwowych powierzonych jej w przypadku, gdy w budżecie państwa określono źródła sfinansowania ewentualnych zobowiązań - do wysokości 100% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;

4) umowy ubezpieczenia eksportowego lub gwarancji ubezpieczeniowej Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A., objętej w sposób bezpośredni lub pośredni systemem gwarantowania wypłat przez Skarb Państwa, zawartej lub udzielonej na podstawie przepisów o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych, dla określonej umowy dotyczącej należności - do wysokości iloczynu procentu, w jakim ryzyko wystąpienia zdarzenia jest objęte ochroną ubezpieczeniową lub gwarancyjną, i sumy odpowiednio ubezpieczenia lub gwarancji, jeżeli konieczność tworzenia odpisów aktualizujących jest następstwem zdarzeń objętych tym ubezpieczeniem lub tą gwarancją;

5) cesji praw do świadczeń wynikających z umów ubezpieczenia eksportowego lub cesji praw wynikających z gwarancji ubezpieczeniowych, objętej w sposób bezpośredni lub pośredni systemem gwarantowania wypłat przez Skarb Państwa, zawartych lub udzielonych na podstawie przepisów o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych - do wysokości iloczynu procentu, w jakim ryzyko wystąpienia zdarzenia jest objęte ochroną ubezpieczeniową lub gwarancyjną, i sumy odpowiednio ubezpieczenia lub gwarancji, jeżeli konieczność tworzenia odpisów aktualizujących jest następstwem zdarzeń objętych tym ubezpieczeniem lub tą gwarancją;

6) gwarancji lub poręczenia jednostki samorządu terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej o dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, przy czym uwzględniana kwota zabezpieczenia powinna wynikać z uchwały właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego - do wysokości 80% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;

7) gwarancji lub poręczenia jednostki, w tym również osoby fizycznej, o dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, innej niż jednostki określone w pkt 1-6 - do wysokości nieprzekraczającej 50% wartości pierwotnie zabezpieczonej kwoty, a jeżeli ta jednostka prowadzi księgi rachunkowe - również do wysokości 15% aktywów netto tej jednostki, pod warunkiem że łączna wartość udzielonych poręczeń i gwarancji w stosunku do kasy nie przekracza 50% aktywów netto tej jednostki; w przypadku jednostki, która nie prowadzi ksiąg rachunkowych, jej sytuację ekonomiczno-finansową ustala się na podstawie obsługi jej zobowiązań, w tym zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji lub innych informacji wskazujących na fakt, że sytuacja ekonomiczno-finansowa gwaranta lub poręczyciela nie budzi obaw;

8) zastawu rejestrowego na wierzytelności z rachunku członka kasy prowadzonego przez kasę posiadającą należność - do wysokości 100% zablokowanych środków wraz z oświadczeniem o blokadzie środków stanowiących zabezpieczenie należności oraz pełnomocnictwem do pobrania środków z rachunku członka kasy;

9) zastawu rejestrowego na wierzytelności z rachunku członka kasy prowadzonego przez inną kasę niż posiadająca należność w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa tej kasy nie budzi obaw - do wysokości 100% zablokowanych środków wraz z oświadczeniem o blokadzie środków stanowiących zabezpieczenie należności oraz pełnomocnictwem do pobrania środków z rachunku członka kasy;

10) zastawu rejestrowego na wierzytelności z rachunku lokaty złożonej w banku mającym siedzibę w państwie będącym członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa tego banku nie budzi obaw - do wysokości 100% zablokowanych środków wraz z oświadczeniem o blokadzie środków stanowiących zabezpieczenie należności oraz pełnomocnictwem do pobrania środków z rachunku lokaty;

11) hipoteki ustanowionej na:

a) nieruchomości,

b) użytkowaniu wieczystym wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,

c) spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu

- do wysokości nie wyższej niż wpis wartości hipoteki ustanowionej na rzecz kasy do księgi wieczystej oraz nie wyższej niż 50% wartości ustalonej na podstawie wyceny rzeczoznawcy pomniejszonej o ujawnione w księdze wieczystej lub inne znane kasie obciążenia mające pierwszeństwo przed hipoteką ustanowioną na rzecz kasy, jeżeli nie uwzględnia tego wycena rzeczoznawcy;

12) przeniesienia na kasę prawa własności papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz pozostałe banki centralne lub rządy państw będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju do czasu spłaty należności wraz z należnymi odsetkami i prowizją - do wartości godziwej przeniesionych papierów wartościowych;

13) zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych, o których mowa w pkt 12 - do wartości godziwej zastawionych papierów wartościowych;

14) przeniesienia na kasę prawa własności papierów wartościowych niewymienionych w pkt 12, będących przedmiotem obrotu na aktywnym rynku w państwach będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju do czasu spłaty należności wraz z należnymi odsetkami i prowizją - do wysokości 50% ich wartości godziwej;

15) zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych niewymienionych w pkt 13, będących przedmiotem obrotu na aktywnym rynku w państwach będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - do wysokości 50% ich wartości godziwej;

16) przeniesienia na kasę przez dłużnika prawa własności rzeczy ruchomej do czasu spłaty należności wraz z należnymi odsetkami i prowizją - do wysokości 50% wartości sprzedaży netto danej rzeczy ruchomej i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty;

17) zastawu rejestrowego na rzeczy ruchomej - do wysokości 50% wartości sprzedaży netto danej rzeczy ruchomej i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty;

18) ubezpieczenia należności w zakładzie ubezpieczeń mającym siedzibę w państwie będącym członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa zakładu ubezpieczeń nie budzi obaw - do wysokości iloczynu procentu, w jakim ryzyko wystąpienia zdarzenia jest objęte ochroną ubezpieczeniową.

10. Przeglądów i aktualizacji wartości zabezpieczeń, o które pomniejszono podstawę tworzenia odpisów aktualizujących, dokonuje się w trybie obowiązującym dla przeglądów i klasyfikacji należności. Mała kasa może dokonywać przeglądów i aktualizacji wartości zabezpieczeń nie rzadziej niż raz na pół roku - na dzień kończący pierwsze półrocze oraz na dzień kończący rok obrotowy.

11. W przypadku zabezpieczeń w postaci hipoteki wartość zabezpieczenia ustala się na podstawie posiadanej wyceny rzeczoznawcy. Kasa w ramach przeglądów i aktualizacji wartości zabezpieczeń dokonuje analizy rynkowych cen zabezpieczeń na podstawie własnych baz danych zgodnie z przyjętą pisemną procedurą. Jeżeli wynikający z tej analizy spadek rynkowych cen tych zabezpieczeń w okresie od dokonania ostatniej wyceny przez rzeczoznawcę może mieć znaczący wpływ na wartość danego zabezpieczenia należności, kasa zleca ponowną wycenę lub pisemnie uzasadnia odstąpienie od jej zlecenia.

12. Pomniejszeń, o których mowa w ust. 9, można dokonać, jeżeli na dzień dokonywania przeglądu, o którym mowa w ust. 10, wartość zabezpieczenia jest możliwa do uzyskania, w wysokości uwzględnianej do pomniejszenia podstawy tworzenia odpisów aktualizujących, podczas ewentualnego postępowania egzekucyjnego, z uwzględnieniem ograniczeń prawnych, ekonomicznych i faktycznych mogących wpływać na rzeczywistą możliwość zaspokojenia się kasy z przedmiotu zabezpieczenia.

13. Limity pomniejszenia podstawy tworzenia odpisów aktualizujących określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

14. W przypadku należności zabezpieczonych zabezpieczeniami wymienionymi:

1) w ust. 9 pkt 11 kwota, o którą można pomniejszyć podstawę tworzenia odpisów aktualizujących, nie może być większa niż limit pomniejszenia dla poszczególnych okresów opóźnienia w spłacie określony w tabeli nr 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia;

2) w ust. 9, z wyłączeniem określonych w pkt 1, kwota, o którą można pomniejszyć podstawę tworzenia odpisów aktualizujących, nie może być większa niż limit pomniejszenia dla poszczególnych okresów opóźnienia w spłacie określony w tabeli nr 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia.

15. Odpisy aktualizujące wartość należności rozwiązuje się w wyniku:

1) zmniejszenia się podstawy tworzenia odpisów;

2) wzrostu wartości zabezpieczenia pomniejszającego podstawę tworzenia odpisów;

3) przekwalifikowania należności z należności nieściągalnych do należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, z należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności do należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności oraz z należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności do należności regularnych.

16. Należności, w tym także należności, których warunki spłaty zostały zmienione w wyniku zawarcia nowych umów, mogą być przekwalifikowane do kolejnej kategorii o niższym stopniu ryzyka:

1) nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia - w przypadku należności od osób fizycznych;

2) po odzyskaniu przez dłużnika zdolności kredytowej, jednak nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia - w przypadku pozostałych należności.

17. W przypadku należności, w której nie następuje terminowa obsługa zadłużenia, w stosunku do której zostały zmienione terminy (harmonogram) spłaty, bieżące opóźnienie w spłacie należności liczy się dla celów zaklasyfikowania do kategorii określonych w § 2 pkt 21-24 według zmienionych terminów (zmienionego harmonogramu) spłaty, pod warunkiem że zmiana ta została dokonana po raz pierwszy. W przypadku kolejnych zmian terminów (harmonogramu) spłaty opóźnienie w spłacie należności liczy się według terminów (harmonogramu) spłaty ustalonych w pierwszej zmianie.

18. W przypadku należności obsługiwanej przez następcę prawnego dłużnika, w stosunku do której zostały zmienione terminy (harmonogram) spłaty, bieżące opóźnienie w spłacie należności liczy się dla celów zaklasyfikowania do kategorii określonych w § 2 pkt 21-24 według zmienionych terminów (zmienionego harmonogramu) spłaty, z uwzględnieniem kategorii ryzyka ustalanej na moment zmiany harmonogramu i na podstawie oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej następcy prawnego dłużnika.

19. Opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek w kwocie nieprzekraczającej 200 zł nie wymaga tworzenia odpisu aktualizującego, niezależnie od okresu przeterminowania.

§ 24. 1. Z częstotliwością określoną w polityce rachunkowości stosowanej przez kasę, nie rzadziej niż raz na pół roku - na dzień kończący pierwsze półrocze oraz rok obrotowy, kasa ocenia, czy nie wystąpiły dowody trwałej utraty wartości składnika aktywów finansowych dostępnego do sprzedaży.

2. W przypadku wystąpienia dowodu, o którym mowa w ust. 1, kasa tworzy odpis aktualizujący w wysokości różnicy pomiędzy wartością bilansową a bieżącą wartością godziwą składnika aktywów finansowych.

3. Jeżeli zmniejszenie wartości godziwej składnika aktywów finansowych dostępnego do sprzedaży było ujmowane w funduszu z aktualizacji wyceny i występują dowody, o których mowa w ust. 1, to skumulowane straty ujęte w funduszu z aktualizacji wyceny ujmuje się w ciężar kosztów.

4. W sytuacji wystąpienia dowodu, o którym mowa w ust. 1, nienotowanego na aktywnym rynku instrumentu kapitałowego lub nienotowanego na aktywnym rynku dłużnego papieru wartościowego wysokość odpisu aktualizującego ustala się jako różnicę pomiędzy wartością bilansową składnika aktywów finansowych oraz wartością bieżącą oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych, zdyskontowanych przy zastosowaniu bieżącej rynkowej stopy zwrotu dla podobnych aktywów finansowych.

5. Odpisy aktualizujące wartość aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, których wartości godziwej nie można w sposób wiarygodny ustalić, nie podlegają odwróceniu w przypadku wzrostu ich wartości powyżej ceny nabycia.

§ 25. 1. Aktywa i pasywa oraz zobowiązania pozabilansowe wyrażone w walutach obcych wykazuje się w walucie polskiej po przeliczeniu według kursu średniego ogłoszonego przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego na dzień sprawozdawczy.

2. Jeżeli na należności wyrażone w walucie obcej utworzono odpis aktualizujący, odpis ten także podlega przeliczeniu.

3. Różnice kursowe wynikające z przeliczenia sald aktywów i pasywów bilansowych w walutach obcych zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z tytułu różnic kursowych.

§ 26. Aktywa finansowe kasy spisuje się w ciężar kosztów lub strat lub w ciężar odpisu aktualizującego.

§ 27. Mała kasa może:

1) dokonywać kwalifikacji umowy, zgodnie z którą jedna ze stron (finansujący) oddaje drugiej stronie (korzystającemu) środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne do odpłatnego używania lub również pobierania pożytków na czas oznaczony, według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym;

2) odstąpić od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

§ 28. 1. Wynik finansowy netto kasy obejmuje:

1) wynik działalności operacyjnej, w tym wynik działalności kasy;

2) wynik operacji nadzwyczajnych;

3) obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego, którego podatnikiem jest kasa, i płatności z nim zrównanych na podstawie odrębnych przepisów.

2. Na wynik działalności kasy składają się wynik z tytułu odsetek, przychody z tytułu dywidend, wynik z tytułu prowizji, zrealizowany wynik z aktywów finansowych i zobowiązań finansowych innych niż wyceniane według wartości godziwej przez wynik finansowy ze skutkiem wyceny odnoszonym do rachunku zysków i strat, w tym przeznaczone do obrotu, wynik z tytułu aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy ze skutkiem wyceny odnoszonym do rachunku zysków i strat, w tym przeznaczonych do obrotu, oraz wynik z tytułu różnic kursowych.

3. Do wyniku z tytułu odsetek, o których mowa w ust. 2, zalicza się:

1) nieotrzymane w okresie sprawozdawczym przychody z tytułu:

a) naliczonych odsetek, w tym dyskonta, oraz odsetek skapitalizowanych przypadających na bieżący okres sprawozdawczy,

b) otrzymanych w poprzednich okresach przychodów z tytułu odsetek, w tym dyskonta, przypadających na bieżący okres sprawozdawczy;

2) otrzymane w bieżącym okresie sprawozdawczym przychody z tytułu odsetek przypadające za okres sprawozdawczy;

3) koszty z tytułu odsetek wymagalnych i niewymagalnych od zobowiązań kasy przypadające za okres sprawozdawczy.

4. Do wyniku z tytułu odsetek, o których mowa w ust. 2, nie zalicza się dyskonta oraz odsetek otrzymanych z góry, przypadających na następne okresy sprawozdawcze.

5. Do zrealizowanego wyniku z aktywów finansowych i zobowiązań finansowych innych niż wyceniane według wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczonych do obrotu, zalicza się skutki wyłączenia tych aktywów finansowych i zobowiązań finansowych z bilansu kasy.

6. Na wynik z tytułu aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczonych do obrotu, należy odnieść skutki wyceny tych aktywów finansowych i zobowiązań finansowych oraz skutki wyłączenia tych aktywów finansowych i zobowiązań finansowych z bilansu kasy.

7. Wynik z działalności operacyjnej obejmuje wynik działalności kasy skorygowany o różnicę między pozostałymi przychodami operacyjnymi a pozostałymi kosztami operacyjnymi, koszty działania kasy, amortyzację środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wynik z tytułu utworzonych i rozwiązanych rezerw oraz wynik z tytułu odpisów aktualizujących aktywów finansowych innych niż wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy oraz innych niż przeznaczone do obrotu.

8. Do wyniku operacji nadzwyczajnych stosuje się przepis art. 43 ust. 4 ustawy.

§ 29. W sprawach dotyczących szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, które nie zostały uregulowane w niniejszym rozporządzeniu, stosuje się przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 81 ust. 2 pkt 4 ustawy.

Sprawozdania finansowe kasy

§ 30. 1. Sprawozdanie finansowe kasy obejmuje:

1) bilans;

2) rachunek zysków i strat;

3) zestawienie zmian w funduszach własnych;

4) rachunek przepływów pieniężnych;

5) informację dodatkową, w tym wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

2. Sprawozdanie finansowe małej kasy obejmuje:

1) bilans;

2) rachunek zysków i strat;

3) informację dodatkową, w tym wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

3. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności kasy.

4. Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym kasy jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

5. Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym małej kasy jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

6. Sporządzając sprawozdanie finansowe, kasa stosuje przepisy ustawy oraz zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego określone w rozdziale 4.

Przechowywanie danych

§ 31. Udostępnianie przez kasę dokumentów osobom trzecim:

1) na miejscu - wymaga uzyskania zgody kierownika jednostki organizacyjnej kasy na wgląd w dokumenty;

2) poza miejscem prowadzenia ksiąg rachunkowych, w formie fotokopii dokumentów potwierdzonych za zgodność z oryginałem - wymaga wydania pisemnej zgody prezesa zarządu kasy lub osoby przez niego upoważnionej na udostępnienie dokumentów oraz sporządzenia protokołu zawierającego ich wykaz.

Przepisy przejściowe i końcowe

§ 32. 1. Przepisy rozporządzenia mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2018 r.

2. Przepisy rozporządzenia mogą być stosowane do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2017 r.

§ 33. Wartość bilansową wkładów na fundusz stabilizacyjny, wniesionych przed dniem 1 stycznia 2015 r., rozlicza się w równych kwotach proporcjonalnie w ciągu 20 lat i odnosi na fundusz własny jako "Zysk (strata) z lat ubiegłych". Nierozliczoną część wkładów wykazuje się w bilansie po stronie aktywów.

§ 34. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.*⁾

____________________
*⁾ Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 25.06.2014 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2132), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 26 stycznia 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 245).