Facebook

Kliknij ten link, aby przejść do panelu logowania.
Teraz do wszystkich płatnych Serwisów internetowych
Wydawnictwa Podatkowego GOFIN loguj się w jednym
miejscu.


Po zalogowaniu znajdziesz menu z linkiem do swojego
konta abonenta i dodatkowych opcji.

Jak szukać?»

Ujednolicone przepisy prawne - www.przepisy.gofin.pl
Aktualnie jesteś: Ujednolicone przepisy prawne (strona główna) » Ubezpieczenia i świadczenia » Emerytury, renty i świadczenia przedemerytalne »  Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i ...

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
 uwzględniający ww. zmiany
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 
 
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2015 r. poz. 748
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2016 r. poz. 887
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2020 r. poz. 53
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2021 r. poz. 291
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 
 
 zmieniony przez
zmiany w:
 
 zmieniony przez
zmiany w:
 
 zmieniony przez
zmiany w:
 Dz. U. z 2022 r. poz. 504
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
Wyświetl wersje poprzedzające
 Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
 zmieniony przez
zmiany w:
Wyświetl wcześniejsze wersje
2024.10.01 - bieżąca
 zmieniony przez
zmiany w:
Wyświetl późniejsze wersje
Dział I

Przepisy ogólne

Rozdział 1

Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy

Art. 1. 1. Ustawa określa:

    1) warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych;

    2) zasady ustalania wysokości świadczeń;

    3) zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.

2. (uchylony)

3. (uchylony)

4. Warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz wysokość tych świadczeń określają odrębne przepisy.

Istniejące wersje czasowe art. 2
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.02.05
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.01.01
zmieniony przez
2018.02.01
zmieniony przez
2018.05.20
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 2. 1. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują:

    1) ubezpieczonym - w przypadku spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

    2) członkom rodziny pozostałym po ubezpieczonym albo po osobie uprawnionej do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

2. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują również żołnierzom zawodowym oraz funkcjonariuszom Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej, jeżeli nie spełniają oni warunków do nabycia prawa lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób, oraz członkom rodzin pozostałym po tych osobach.

Istniejące wersje czasowe art. 3
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 3. Świadczenia określone w ustawie obejmują:

    1) emeryturę;

    2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową;

    3) rentę rodzinną;

    4) dodatek pielęgnacyjny;

    5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

    6) zasiłek pogrzebowy.

Istniejące wersje czasowe art. 4
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.01.08
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2011.05.01
zmieniony przez
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.02.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 4. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

    1) emeryt - osobę mającą ustalone prawo do emerytury;

    2) (uchylony)

    2a) okresowa emerytura kapitałowa - emeryturę, o której mowa w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych;

    3) Fundusz - Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych;

    4) konto ubezpieczonego - konto ubezpieczonego, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778, z późn. zm.), prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zwany dalej "Zakładem";

    4a) kwota rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym, określoną w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;

    5) okres ubezpieczenia - okres opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych;

    6) organ rentowy - jednostkę organizacyjną Zakładu, określoną w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwą do wydawania decyzji w sprawach świadczeń;

    7) otwarty fundusz emerytalny - fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

    8) płatnik składek - płatnika składek, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych;

    9) przeciętne wynagrodzenie - przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto w gospodarce narodowej, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;

    10) renta - rentę z tytułu niezdolności do pracy i rentę rodzinną;

    11) rencista - osobę mającą ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do renty rodzinnej;

    12) ubezpieczenia emerytalne i rentowe - ubezpieczenia, o których mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych;

    13) ubezpieczony - osobę podlegającą ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osobę, która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników.

Rozdział 2

Okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości

Istniejące wersje czasowe art. 5
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.08.31
zmieniony przez
2018.01.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 5. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

    1) składkowe, o których mowa w art. 6;

    2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

2. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

2a. Okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6, nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości, jeżeli z ich tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2.

3. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty okresy:

    1) działalności kombatanckiej oraz działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5,

    2) pracy przymusowej, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2,

    3) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8,

    4) internowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 pkt 8

- uwzględnia się w wymiarze podwójnym.

4. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla:

    1) płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

    2) osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność

- nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie.

5. Wobec ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność przed dniem wejścia w życie ustawy przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.

Istniejące wersje czasowe art. 6
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.01.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.03.01
zmieniony przez
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.08.31
zmieniony przez
2018.02.01
zmieniony przez
2018.05.20
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2021.05.30
zmieniony przez
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 6. 1. Okresami składkowymi są następujące okresy:

    1) ubezpieczenia;

    2) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej;

    3) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

      a) okresy pozostawania duchownymi przed dniem 1 lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu,

      b) okresy przebywania duchownych na misjach oraz okresy prowadzenia przez duchownych działalności duszpasterskiej wśród Polonii, przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., do dnia wejścia w życie ustawy;

    4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;

    5) działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;

    6) pełnionej w Polsce służby:

      a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),

      b) w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego),

      c) w Straży Granicznej,

      ca) Straży Marszałkowskiej,

      d) w Służbie Więziennej,

      e) w Państwowej Straży Pożarnej,

      f) w Służbie Celnej,

      g) w Biurze Ochrony Rządu,

      h) w Służbie Celno-Skarbowej,

      i) w Służbie Ochrony Państwa;

    7) pobierania zasiłku macierzyńskiego;

    8) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1955 r. za działalność polityczną;

    9) zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów;

    10) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.

2. Za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

    1) zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:

      a) na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,

      b) obywateli polskich za granicą - w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, do których zostali delegowani lub skierowani; dotyczy to również członków rodziny delegowanego lub skierowanego tam pracownika, którzy podjęli zatrudnienie w tych placówkach w czasie pobytu za granicą,

      c) obywateli polskich za granicą - w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich; zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę przed dniem 9 maja 1945 r.,

      d) obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce;

    2) pracy przymusowej:

      a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny światowej,

      b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.,

      c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r.,

      d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budowlanych podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim;

    3) zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.;

    4) pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania - w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy;

    5) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie;

    6) czasowego pozostawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy;

    6a) niewykonywania pracy przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych;

    7) sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim;

    8) internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. poz. 154, z 1982 r. poz. 18 oraz z 1989 r. poz. 178);

    9) wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa Polskiego:

      a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

      b) przypadającej przed dniem 1 stycznia 1974 r., uznane przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy ministrze właściwym do spraw kultury, pod warunkiem że twórca lub artysta opłacał składki na ubezpieczenie społeczne po dniu 31 grudnia 1973 r.;

    10) pracy adwokatów wykonywanej na obszarze Państwa Polskiego:

      a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

      b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;

    11) wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

      a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

      b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

    jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy;

    12) pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

      a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

      b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;

    13) pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:

      a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

      b) wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu;

    14) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:

      a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

      b) prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom ubezpieczenia;

    15) współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

    16) ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze Państwa Polskiego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

    17) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze Państwa Polskiego po ukończeniu 15 roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych.

3. Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego, o których mowa w ust. 2, uważa się:

    1) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach oraz

    2) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej przed ustaleniem jej obecnych granic.

Istniejące wersje czasowe art. 7
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.01.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2019.09.01
zmieniony przez
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 7. Okresami nieskładkowymi są następujące okresy:

    1) pobierania:

      a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

      b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

      c) świadczenia rehabilitacyjnego,

      d) świadczeń wymienionych w lit. b i c po ustaniu obowiązku ubezpieczenia;

    2) pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;

    3) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie;

    4) (uchylony)

    5) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

      a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

      b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko;

    6) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;

    7) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;

    8) urlopu bezpłatnego oraz przerw w zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą;

    9) nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;

    9a) studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;

    9b) asystenckich studiów przygotowawczych;

    10) dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznych i oddziałach instytutów naukowych w charakterze wolontariusza - w granicach do 1 roku;

    11) pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego;

    12) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

Art. 8. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

Istniejące wersje czasowe art. 9
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.07.23
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 9. Przy ustalaniu prawa do świadczeń:

    1) okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9 i ust. 2 pkt 1 lit. c oraz w art. 7 pkt 8,

    2) okresów zatrudnienia wykonywanego na obszarze Państwa Polskiego w czasie, gdy obszar ten nie wchodził w skład Państwa Polskiego, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a,

    3) okresów pracy przymusowej, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2 lit. a i b

- nie uwzględnia się, jeżeli z ich tytułu jest wypłacane świadczenie rentowe z instytucji zagranicznej inne niż renta z ubezpieczenia dodatkowego.

Art. 10. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

    1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

    2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

    3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

2. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

3. Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Istniejące wersje czasowe art. 10a
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 10a. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 27 i 28 osoby, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 i 10, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

2. Okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie uwzględnia się, jeżeli zbiegają się w czasie z okresami, o których mowa w art. 6, 7 i 10, uwzględnionymi przy ustalaniu prawa do emerytury.

Art. 11. Jeżeli okresy, o których mowa w art. 6, 7 i 10, zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres korzystniejszy.

Rozdział 3

Niezdolność do pracy

Art. 12. 1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Istniejące wersje czasowe art. 13
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 13. 1. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

    1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

    2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

2. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

3a. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

4. Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.

5. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 14. 1. Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:

    1) daty powstania niezdolności do pracy,

    2) trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,

    3) związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,

    4) trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,

    5) celowości przekwalifikowania zawodowego

- dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu, zwany dalej "lekarzem orzecznikiem".

2. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.

2a. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu, zwanej dalej "komisją lekarską", w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.

2b. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

2c. Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie. W uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu, w tym w szczególności w razie odrzucenia przez sąd odwołania od decyzji w przypadku określonym w art. 4779 § 31 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

2d. Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną.

2e. Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje oceny niezdolności do pracy i jej stopnia oraz ustalenia okoliczności, o których mowa w ust. 1.

2f. Komisja lekarska dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia.

3. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

4. Nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawuje Prezes Zakładu.

5. Nadzór, o którym mowa w ust. 4, obejmuje:

    1) kontrolę prawidłowości i jednolitości stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie;

    2) udzielanie lekarzom orzecznikom i komisjom lekarskim wytycznych w zakresie stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy;

    3) prawo przekazania sprawy do rozpatrzenia przez komisję lekarską, jeżeli w wyniku kontroli, o której mowa w pkt 1, zostanie stwierdzony brak zgodności orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy.

6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa, w drodze rozporządzenia, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego i sprawnego orzekania o niezdolności do pracy:

    1) szczegółowe zasady i tryb orzekania o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie;

    2) szczegółowe zasady organizacji orzekania o niezdolności do pracy, w tym w szczególności:

      a) miejsce działania lekarzy orzeczników,

      b) sposób tworzenia i znoszenia komisji lekarskich,

      c) sposób określania siedziby komisji lekarskiej i ich właściwości terytorialnej,

      d) skład komisji lekarskich;

    3) szczególne kwalifikacje zawodowe wymagane od lekarzy orzeczników i lekarzy wchodzących w skład komisji lekarskiej;

    4) szczegółowe zasady sprawowania nadzoru nad wykonywaniem orzekania o niezdolności do pracy.

Rozdział 4

Podstawa wymiaru emerytur i rent

Art. 15. 1. Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

2. W przypadku gdy zainteresowany w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o emeryturę, pobierał przez więcej niż 10 lat zasiłek przedemerytalny, podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany nabył prawo do tego zasiłku.

2a. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

2b. Przepisy ust. 2a stosuje się odpowiednio do osób uznanych za repatriantów.

3. Do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

3a. Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty uwzględnia się kwoty wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, przysługujących ubezpieczonemu w roku kalendarzowym przypadającym po 2004 r., z tym że łączna kwota podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wynagrodzeń i zasiłków nie może przekroczyć maksymalnej kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

4. W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

    1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

    2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

    3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

    4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

5. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

6. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

7. Przepisy ust. 1-6 stosuje się odpowiednio do osoby, która osiągała uposażenie.

8. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty przysługującej duchownym przyjmuje się przeciętną podstawę wymiaru składek z pełnych lat kalendarzowych ubezpieczenia przypadających po dniu 1 lipca 1989 r. do dnia, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie, z tym że z okresu nie dłuższego niż określony w ust. 1; na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru ustala się w myśl ust. 1.

Art. 16. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Art. 17. 1. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Przepis art. 15 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

2. Nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 1, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok kalendarzowy.

3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego.

Art. 18. 1. Podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8, ustala się na zasadach określonych w art. 15-17.

2. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą.

3. Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą.

Art. 19. Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym.

Art. 19a. Kwota bazowa jest ustalana corocznie na podstawie art. 19 i obowiązuje od dnia 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Art. 20. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie:

    1) do 7 roboczego dnia lutego każdego roku:

      a) kwotę przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym,

      b) kwotę bazową, o której mowa w art. 19;

    2) do 7 roboczego dnia drugiego miesiąca każdego kwartału kwotę przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Art. 21. 1. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi:

    1) podstawa wymiaru renty - w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, albo

    2) podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.

2. Przepis ust. 1 pkt 1 stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru:

    1) emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury;

    2) renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do tej renty albo do emerytury.

3. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej pobierała świadczenie przedemerytalne na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjęta do ustalenia świadczenia przedemerytalnego - w wysokości uwzględniającej wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do świadczenia przedemerytalnego albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.

Art. 22. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty, uwzględniające w szczególności:

    1) przypadki, w których do podstawy wymiaru emerytury lub renty dolicza się niektóre wypłaty dokonane na rzecz pracownika, jeżeli wypłaty te w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy były uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty, mimo że były wyłączone z podstawy wymiaru składek;

    2) przypadki, w których podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników zatrudnionych za granicą ustala się na podstawie wynagrodzenia przysługującego pracownikom zatrudnionym w tym okresie w kraju w tym samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, albo na podstawie kwot ryczałtowych.

Art. 23. 1. Jeżeli podstawy wymiaru emerytury lub renty nie można ustalić zgodnie z zasadami określonymi w ustawie lub w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 22, emeryturę lub rentę ustala się w wysokości najniższej emerytury lub renty.

2. Przepis ust. 1 nie ma zastosowania przy ustalaniu wysokości emerytur:

    1) osób, o których mowa w art. 24a i 27a, jeżeli emeryturę przyznano z urzędu osobie niemającej okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn;

    2) osób, o których mowa w art. 28.

Przy ustalaniu okresu składkowego i nieskładkowego przepis art. 5 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Dział II

Emerytury

Rozdział 1

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.

Istniejące wersje czasowe art. 24
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
2024.09.01
zmieniony przez
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 24. 1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

1a. (uchylony)

1b. (uchylony)

2. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, z wyjątkiem ubezpieczonych mających prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 32, 33, 39, 40, 46, 50, 50a i 50e, 184 oraz w art. 88 ustawy, o której mowa w art. 150, zostaną ustanowione emerytury pomostowe.

2a. Ubezpieczonym spełniającym warunki określone w art. 50a lub 50e przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku i okresów pracy lub okresu pracy, określonych w tych przepisach.

3. Zasady, warunki i tryb ustanawiania emerytur, o których mowa w ust. 2, określi odrębna ustawa.

Art. 24a. 1. Emeryturę, o której mowa w art. 24, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

2. Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana - od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.

3. Emeryturę oblicza się zgodnie z art. 26, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

4. Na wniosek osoby, której emeryturę przyznano z urzędu w latach 2009-2013, emeryturę oblicza się ponownie zgodnie z art. 183.

5. Na wniosek osoby, która spełniła warunki do emerytury określone w art. 46 i 50, jednakże nie wystąpiła z wnioskiem o jej przyznanie, ponownie oblicza się wysokość emerytury zgodnie z art. 53 i 56.

6. Emerytura obliczona na zasadach określonych w ust. 2-5 nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

Istniejące wersje czasowe art. 25
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.02.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
2024.09.01
zmieniony przez
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 25. 1. Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

1a. Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, dla osoby, która miała ustalone prawo do emerytury częściowej, nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego określonego w art. 173-175, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a, przeprowadzonej w celu obliczenia emerytury częściowej.

1b. Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

1c. Przepis ust. 1b stosuje się również w przypadku, gdy ubezpieczony pobrał emeryturę górniczą, określoną w art. 34 lub w art. 48 i 49, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r.

1d. Kwot zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, nie uwzględnia się przy ustalaniu wysokości emerytury, o której mowa w art. 184, oraz przy ustalaniu wysokości emerytury zgodnie z art. 183.

1e. Przepis ust. 1d stosuje się również w przypadku, gdy ubezpieczony złożył wniosek o okresową emeryturę kapitałową i spełnia warunki ustawowe do ustalenia prawa do tej emerytury.

1f. Przy ustalaniu wysokości emerytury, o której mowa w art. 24, dla osób, którym wcześniej ustalono prawo do emerytury na podstawie art. 46, art. 50, art. 50a, art. 50e lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, nie uwzględnia się kwot zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

1g. Przepis ust. 1f stosuje się odpowiednio do emerytur, o których mowa w ust. 1c.

2. Kwota, o której mowa w ust. 1, nie podlega dziedziczeniu, z zastrzeżeniem art. 25b.

3. Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

4. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.

5. Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji.

6. Wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 9. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku.

7. Wskaźnik wzrostu realnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 6, otrzymuje się poprzez podzielenie wskaźnika wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustalony dla analogicznego okresu.

8. Wskaźnik wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 7, stanowi iloraz sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji i w roku poprzednim.

9. Wskaźnik waloryzacji składek za rok 2000 jest równy wskaźnikowi wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za 2000 r. w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1999 r.

10. Wskaźnik waloryzacji składek ustala się z dokładnością do setnych części procentu.

11. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", do 20. dnia pierwszego miesiąca każdego kwartału, wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za poprzedni kwartał.

12. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji, wskaźnik waloryzacji składek za poprzedni rok i kwartał.

Istniejące wersje czasowe art. 25a
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2021.09.18
zmieniony przez
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 25a. 1. Przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.

2. W przypadku ustalania wysokości emerytury:

    1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

    2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

    3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

    4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.

3. Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych.

4. Waloryzacja kwartalna składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji określony w ust. 5. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

5. Wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału, powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału.

6. Wskaźnik wzrostu realnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 5, otrzymuje się poprzez podzielenie wskaźnika wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który jest przeprowadzana waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego, przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustalony dla analogicznego okresu.

7. Wskaźnik wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 6, stanowi iloraz sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który jest przeprowadzana waloryzacja, i w kwartale poprzednim.

8. Wskaźnik waloryzacji składek ustala się z dokładnością do setnych części procentu.

Istniejące wersje czasowe art. 25b
2014.02.01
dodany przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 25b. 1. Zakład informuje emeryta, który:

    1) nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,

    2) posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

    3) nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej

- o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego dalej "wypłatą gwarantowaną".

2. Wskazanie osoby, o której mowa w ust. 1, niewymienionej w art. 67 może nastąpić po uzyskaniu zgody współmałżonka emeryta wyrażonej w formie pisemnej.

3. Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków, o których mowa w art. 25 ust. 1, zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na tym subkoncie.

4. Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust. 1, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę.

5. Brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej małżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.

6. Jeżeli emeryt wskazał kilka osób uposażonych, a nie oznaczył ich udziału w wypłacie gwarantowanej, uważa się, że udziały tych osób są równe.

7. Emeryt może w każdym czasie zmienić poprzednią dyspozycję, wskazując inne osoby uposażone zamiast lub oprócz osób, o których mowa w ust. 1, jak również oznaczając w inny sposób udział wskazanych osób w wypłacie gwarantowanej, albo odwołać poprzednią dyspozycję, nie wskazując żadnych innych osób.

8. Wskazanie osoby uposażonej staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła przed śmiercią emeryta. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla zmarłej osoby uposażonej, przypada w równych częściach pozostałym osobom uposażonym, chyba że emeryt zadysponuje tym udziałem w inny sposób.

Istniejące wersje czasowe art. 26
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.05.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 26. 1. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

2. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

3. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

4. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

5. Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6.

6. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Istniejące wersje czasowe art. 26a
2009.01.08
dodany przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 26a. 1. Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 ulega zwiększeniu za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek.

2. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje osobie mającej ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

3. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 1, przyznaje się ubezpieczonemu, który legitymuje się okresami, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, krótszymi niż 25 lat.

4. Emeryturę, o której mowa w ust. 1, wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tej emerytury w części odpowiadającej zwiększeniu o część składkową w wysokości obliczonej zgodnie z ust. 1 podlegają refundacji z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Istniejące wersje czasowe art. 26b
2013.01.01
dodany przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
uchylony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 26b. (uchylony)

Istniejące wersje czasowe art. 26c
2014.02.01
dodany przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 26c. 1. Po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osobę, która pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku, emeryturę z Funduszu oblicza się ponownie z urzędu na zasadach określonych w art. 26, z tym że do obliczenia emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat, obowiązujące w dacie osiągnięcia tego wieku.

2. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z tym że przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego określonego w art. 173-175, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a, przeprowadzonej w celu obliczenia dotychczas przysługującej emerytury z Funduszu.

3. Emerytura z Funduszu nie może być niższa od kwoty odpowiadającej wysokości emerytury z Funduszu i okresowej emerytury kapitałowej przysługującej w dniu poprzedzającym osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat.

4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do ustalenia wysokości emerytury z Funduszu dla osoby, której ustalono prawo do tej emerytury oraz do okresowej emerytury kapitałowej, a która do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat nie pobrała emerytury wskutek zawieszenia prawa do świadczenia, zgodnie z art. 103a.

Rozdział 2

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Istniejące wersje czasowe art. 27
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 27. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

    1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

    2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Istniejące wersje czasowe art. 27a
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 27a. Emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Przepis art. 24a ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Istniejące wersje czasowe art. 28
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 28. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

    1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

    2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Istniejące wersje czasowe art. 29
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 29. 1. Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1, mogą przejść na emeryturę:

    1) kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy;

    2) mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje ubezpieczonym, którzy:

    1) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz

    2) w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.

3. Spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2, nie wymaga się od ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Art. 30. Odrębne przepisy określają zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla osób, określonych w art. 27, które są:

    1) inwalidami wojennymi i wojskowymi oraz kombatantami;

    2) pracownikami urzędów państwowych;

    3) pracownikami samorządowymi;

    4) żołnierzami zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianymi w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu;

    5) nauczycielami akademickimi.

Art. 31. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej, działalności twórczej lub artystycznej, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo przy wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy zaistniałym do dnia 31 grudnia 2002 r., albo wskutek choroby zawodowej, mogą przejść na emeryturę:

    1) kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy;

    2) mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Istniejące wersje czasowe art. 32
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.03.01
zmieniony przez
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.02.01
zmieniony przez
2018.05.20
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 32. 1. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

1a. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się:

    1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

    2) (uchylony)

2. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:

    1) pracowników organów kontroli państwowej;

    2) pracowników organów administracji celnej;

    3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;

    4) dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy;

    5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela;

    6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;

    7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2018 r. poz. 620).

4. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

4a. (utracił moc)

5. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Art. 33. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., ubezpieczone z tytułu działalności twórczej lub artystycznej, mają prawo do emerytury na warunkach określonych dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną.

Art. 34 - 38. (uchylone)

Istniejące wersje czasowe art. 39
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 39. Ubezpieczonemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., spełniającemu warunek określony w art. 27 pkt 2 i niespełniającemu warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co najmniej 5 lat:

    1) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo

    2) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki

- wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 pkt 1, obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Art. 40. Kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące warunki:

    1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat, mężczyzn 60 lat;

    2) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei, o których mowa w art. 44-45.

Art. 41. Przy ustalaniu prawa do emerytury kolejowej uwzględnia się okresy pracy na kolei i pracy równorzędnej z pracą na kolei oraz okresy zaliczalne do pracy na kolei, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy.

Art. 42. 1. Pracownikami kolejowymi w rozumieniu ustawy są osoby pozostające w stosunku pracy w:

    1) jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa "Polskie Koleje Państwowe", z wyłączeniem biur projektów kolejowych;

    2) innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, których pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin;

    3) podmiotach wydzielonych z przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" w okresie od dnia 1 września 1999 r. do dnia wpisu spółki "Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna" do rejestru handlowego.

2. Zatrudnienie pracowników kolejowych w jednostkach (komórkach) organizacyjnych, określonych w ust. 1, zwanych dalej "kolejowymi jednostkami organizacyjnymi", uważa się w rozumieniu ustawy za zatrudnienie na kolei.

3. Od dnia wpisu spółki "Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna" do rejestru handlowego pracownikami kolejowymi, w rozumieniu ustawy, są również pracownicy zatrudnieni w tej spółce oraz w innych podmiotach wydzielonych z tej spółki na podstawie ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz. U. z 2017 r. poz. 680 i 1529 oraz z 2018 r. poz. 927 i 1089).

Art. 43. 1. Za okresy zatrudnienia na kolei uważa się okresy pozostawania w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy.

2. Każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Art. 44. Za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia na kolei uważa się okresy:

    1) pobierania - po ustaniu zatrudnienia na kolei w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie - zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego z tytułu tego zatrudnienia;

    2) pobierania renty chorobowej przyznanej przez właściwą kolejową jednostkę organizacyjną;

    3) wykonywania przed dniem 1 stycznia 1975 r. pracy w kolejowej jednostce organizacyjnej na podstawie umowy o naukę zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub odbycia wstępnego stażu pracy;

    4) zatrudnienia lub pełnienia funkcji z wyboru w związkach zawodowych w czasie bezpłatnego urlopu udzielonego pracownikowi na ten cel;

    5) zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, licząc od ustania zatrudnienia na kolei, jeżeli zatrudnienie na kolei ustało wskutek:

      a) przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia w resorcie komunikacji niebędącego zatrudnieniem na kolei,

      b) przejścia z zatrudnienia na kolei do zatrudnienia w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej,

      c) nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru,

      d) przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia na kolejach użytku niepublicznego,

      e) przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia w innych resortach w celu zorganizowania lub budowy transportu kolejowego;

    6) zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, w jednostkach (komórkach) organizacyjnych resortu komunikacji niebędących kolejowymi jednostkami organizacyjnymi, jeżeli nastąpiła zmiana tego zatrudnienia na zatrudnienie na kolei i jeżeli okres 5 lat zatrudnienia w tych jednostkach nie podlega zaliczeniu na podstawie pkt 5 lit. a;

    7) zatrudnienia w międzynarodowych organizacjach kolejowych i w zagranicznych placówkach kolejowych po oddelegowaniu do tego zatrudnienia z zatrudnienia na kolei;

    8) wykonywania zatrudnienia za granicą przez specjalistów w czasie trwania stosunku pracy z kolejową jednostką organizacyjną;

    9) niewykonywania pracy na kolei, jeżeli za okresy te przysługuje wynagrodzenie w wyniku przywrócenia do pracy albo odszkodowanie;

    10) zatrudnienia na kolejach innych państw, pod warunkiem że pracownik po tych okresach był zatrudniony na kolejach polskich.

Istniejące wersje czasowe art. 45
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.02.01
zmieniony przez
2018.05.20
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 45. 1. Za okresy zaliczane do okresów zatrudnienia na kolei uważa się okresy:

    1) przerwy w pracy na kolei obejmującej okresy wymienione w art. 44 pkt 6 i 7;

    2) zatrudnienia poza koleją w okresie po dniu 31 sierpnia 1939 r. do dnia 9 maja 1945 r. pracowników, którzy w dniu 31 sierpnia 1939 r. byli zatrudnieni na kolei i po dniu 9 maja 1945 r. podjęli ponownie w Polsce zatrudnienie na kolei;

    3) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu, wypłacanego przez kolejowy klub sportowy, jeżeli osoba pobierająca stypendium przed okresem jego pobierania była zatrudniona na kolei.

2. Okresy działalności kombatanckiej, służby wojskowej oraz służby w:

    1) Policji (Milicji Obywatelskiej),

    2) Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego),

    3) Straży Granicznej,

    3a) Straży Marszałkowskiej,

    4) Służbie Więziennej,

    5) Państwowej Straży Pożarnej,

    6) Biurze Ochrony Rządu,

    7) Służbie Ochrony Państwa

traktuje się na równi z okresami zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Rozdział 3

Przepisy szczególne dotyczące emerytury dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.

Art. 46. 1. Prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

    1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

    2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.

    3) (uchylony)

2. Jeżeli ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, nie zawrze umowy o przystąpieniu do otwartego funduszu emerytalnego w terminie do dnia 31 grudnia 1999 r., uważa się, że ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Art. 47. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.

Art. 48 - 49. (uchylone)

Art. 50. 1. Prawo do emerytury kolejowej, o której mowa w art. 40, przysługuje pracownikom kolejowym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

    1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

    2) warunki do uzyskania emerytury określone w tym przepisie spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.

    3) (uchylony)

2. Przepis art. 46 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Rozdział 3a

Emerytury górnicze

Art. 50a. 1. Górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

    1) ukończył 55 lat życia;

    2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

    3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

2. Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Art. 50b. Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Istniejące wersje czasowe art. 50ba
2022.10.19
dodany przez
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 50ba

Istniejące wersje czasowe art. 50c
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.01.01
zmieniony przez
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
2024.07.01
zmieniony przez
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 50c. 1. Za pracę górniczą uważa się zatrudnienie:

    1) pod ziemią w kopalniach węgla, rud, kruszców, surowców ogniotrwałych, glin szlachetnych, kaolinów, magnezytów, gipsu, anhydrytu, soli kamiennej i potasowej, fosforytów oraz barytu;

    2) pod ziemią i przy głębieniu szybów w przedsiębiorstwach budowy kopalń określonych w pkt 1 oraz pod ziemią w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących dla tych kopalń roboty górnicze lub przy budowie szybów;

    3) pod ziemią w przedsiębiorstwach montażowych, przedsiębiorstwach maszyn górniczych, zakładach naprawczych i innych podmiotach wykonujących dla kopalń określonych w pkt 1 podziemne roboty budowlano-montażowe, roboty przy naprawie maszyn i wdrażaniu nowych urządzeń; pracownikom zatrudnionym w tych przedsiębiorstwach, zakładach i innych podmiotach uznaje się za pracę górniczą te miesiące zatrudnienia, w których co najmniej połowę dniówek roboczych przepracowali pod ziemią;

    4) na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin;

    5) pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w pkt 1-3, a także w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach, o których mowa w pkt 4, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin i ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego;

    6) w charakterze członków drużyn ratowniczych kopalń określonych w pkt 1 i 4, mechaników sprzętu ratowniczego tych drużyn oraz w charakterze ratowników zawodowych w stacjach ratownictwa górniczego;

    7) na stanowiskach maszynistów wyciągowych na szybach oraz na stanowiskach sygnalistów na nadszybiach szybów w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w pkt 1 i 2;

    8) na stanowiskach pracy pod ziemią w nieczynnych kopalniach wymienionych w pkt 1;

    9) na stanowiskach instruktorów zawodu w górniczych polach szkoleniowych pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego.

2. Za pracę równorzędną z pracą górniczą uważa się:

    1) zatrudnienie na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika w zakresie górnictwa w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie jest związane z wykonywaniem czynności inspekcyjno-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1-4, pod warunkiem uprzedniego przepracowania w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1-4 co najmniej 10 lat pod ziemią, na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, a także w kopalniach otworowych siarki albo na stanowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu;

    2) zatrudnienie przy innych pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których pracownicy wykonujący prace określone w ust. 1 i w pkt 1 i 2 przeszli w związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa lub innego podmiotu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4.

3. Za pracowników zatrudnionych na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika w zakresie górnictwa w jednostkach organizacyjnych określonych w ust. 2 pkt 1 uważa się osoby, które posiadają tytuł inżyniera lub technika i są zatrudnione zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami w zakresie górnictwa.

4. Okresy pracy górniczej wymienionej w ust. 1 pkt 1-4 wykonywanej za granicą traktuje się na równi z okresami takiej pracy wykonywanej w kraju, jeżeli spełnione są warunki określone w ustawie, wymagane do uwzględnienia tych okresów pracy przy ustalaniu prawa do świadczeń.

Istniejące wersje czasowe art. 50d
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.01.01
zmieniony przez
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2022.10.19
zmieniony przez
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
2024.07.01
zmieniony przez
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 50d. 1. Przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

    1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

    2) w drużynach ratowniczych.

2. Okresy pracy wymienione w ust. 1 pkt 2 zalicza się w wymiarze półtorakrotnym również tym pracownikom dozoru ruchu i kierownictwa ruchu kopalń, którzy pracują przez co najmniej połowę dniówek roboczych w miesiącu pod ziemią, w kopalniach siarki lub w kopalniach węgla brunatnego.

3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin, w drodze rozporządzenia, określi szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się zgodnie z ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym.

4. Minister właściwy do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin i ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego, określi, w drodze rozporządzenia, zasady ewidencjonowania przez pracodawców okresów zatrudnienia na stanowiskach, na których okresy pracy górniczej zalicza się w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, oraz na niektórych innych stanowiskach pracy górniczej.

Art. 50e. 1. Prawo do górniczej emerytury, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługuje pracownikom, którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem ust. 2.

2. Do okresów pracy górniczej, o której mowa w ust. 1, zalicza się także okresy:

    1) niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne,

    2) czasowego oddelegowania pracowników, o których mowa w art. 50c ust. 1 pkt 6, do zawodowego pogotowia ratowniczego w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, w KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie lub w okręgowych stacjach ratownictwa górniczego

- bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy.

3. Prawo do emerytury, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem, że pracownik nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Istniejące wersje czasowe art. 50f
2010.05.01
dodany przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 50f. Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, o której mowa w art. 50e, okresy pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy mogą być na wniosek pracownika rozliczane w okresach kwartalnych.

Rozdział 4

Ustalanie wysokości emerytur, o których mowa w art. 27-50e

Art. 51. 1. Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

    1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

    2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

    3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

    4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

2. Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat.

Art. 52. 1. Przy ustalaniu wysokości emerytur innych niż określone w art. 51 stosuje się następujące przeliczniki:

    1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

    2) 1,8 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią, o której mowa w art. 50d ust. 1,

pod warunkiem wykonywania takiej pracy co najmniej przez 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Przy ustalaniu wysokości emerytur łączny okres pracy obliczony z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w wymiarze nie dłuższym niż 40 lat.

Art. 53. 1. Emerytura wynosi:

    1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

    2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

    3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

- z uwzględnieniem art. 55.

2. Przy obliczaniu emerytury okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

3. Emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury.

4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

5. Przepisy ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio, jeżeli podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjętej do obliczenia świadczenia przedemerytalnego.

Art. 54. Emerytur, o których mowa w art. 28, nie podwyższa się do kwoty najniższej emerytury.

Art. 54a. 1. Emeryturę, o której mowa w art. 27a, oblicza się zgodnie z art. 53 i 56.

2. Emerytura, o której mowa w art. 27a, nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

Art. 55. Ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.

Istniejące wersje czasowe art. 55a
2015.05.01
dodany przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 55a. 1. Przepis art. 55 stosuje się również do ubezpieczonego, który miał ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w art. 27.

2. Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę, do której miał ustalone prawo przed ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

3. Prawo do emerytury ustalone przed osiągnięciem wieku emerytalnego, określonego w art. 27 ust. 2 i 3, ustaje z dniem, od którego została przyznana emerytura na podstawie art. 27, obliczona zgodnie z art. 26.

Art. 56. 1. Osobie, której przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględniono okresy pracy w gospodarstwie rolnym określone w art. 10, oblicza się wysokość przysługującego świadczenia jako część świadczenia obliczonego w myśl art. 53, z uwzględnieniem okresów pracy w gospodarstwie rolnym, proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy w gospodarstwie rolnym.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do osoby, która udowodniła co najmniej: 20 lat - kobieta lub 25 lat - mężczyzna okresów składkowych albo okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi w rozmiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, lecz wysokość przysługującej jej emerytury oblicza się w myśl art. 53, z uwzględnieniem okresów składkowych i nieskładkowych, bez uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym.

3. Świadczenie, którego wysokość ustalono w myśl ust. 1 lub 2, zwiększa się o kwotę odpowiadającą części składkowej emerytury ustalonej według zasad wymiaru określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, z uwzględnieniem całego udowodnionego okresu pracy w gospodarstwie rolnym, z tym że okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym - bez podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu - po ukończeniu 16 roku życia, przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r., uwzględnia się, jeżeli przypadają nie wcześniej niż 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury.

4. Jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe nie zostały uzupełnione okresami wymienionymi w art. 10, emerytura ulega zwiększeniu za okres opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru przewidzianych dla części składkowej w przepisach, o których mowa w ust. 3.

5. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 4, nie przysługuje osobie mającej ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

6. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 4, przyznaje się na wniosek zainteresowanego.

7. Emerytury, o których mowa w ust. 1-4, wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych emerytur podlegają odpowiedniej refundacji:

    1) w części odpowiadającej zwiększeniu o część składkową w wysokości obliczonej zgodnie z ust. 3 i 4 - z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;

    2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury - z budżetu państwa.

Dział III

Renty z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna

Rozdział 1

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Istniejące wersje czasowe art. 57
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.01.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.12.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2021.09.18
zmieniony przez
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 57. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

    1) jest niezdolny do pracy;

    2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

    3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

    4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Art. 57a. Warunek określony w art. 57 ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Art. 57b. 1. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

2. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

    1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

    2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;

    3) zwykłego spożywania posiłków;

    4) odbywania nauki lub studiów.

3. Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy dokonują w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy pracodawcy w stosunku do ubezpieczonych, będących pracownikami, a w stosunku do pozostałych ubezpieczonych podmioty określone w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1773, 2120 i 2179).

4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady, tryb uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposób jego dokumentowania, wzór karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz termin jej sporządzania, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia jednolitości sposobu informowania o zaistnieniu wypadku.

Istniejące wersje czasowe art. 58
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2011.09.23
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2021.09.18
zmieniony przez
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 58. 1. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

    1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

    2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

    3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

    4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

    5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

2. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

3. Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

4. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Art. 59. 1. Osobie, która spełniła warunki określone w art. 57, przysługuje:

    1) renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;

    2) renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

2. Renta okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.

Art. 60. 1. Osobie spełniającej warunki określone w art. 57, w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w  dotychczasowym zawodzie, przysługuje renta szkoleniowa przez okres 6 miesięcy, z  zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

2. Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy.

3. Przedłużenie prawa do renty, o którym mowa w ust. 2, następuje na podstawie wniosku starosty.

4. Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, może ulec skróceniu, jeżeli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy:

    1) o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu;

    2) o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Istniejące wersje czasowe art. 61
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.12.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 61. Prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy, z zastrzeżeniem art. 101a.

Istniejące wersje czasowe art. 62
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 62. 1. Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

    1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz

    2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

    3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;

    4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny 60 lat.

1a. Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 ust. 3-5 stosuje się odpowiednio.

2. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.

3. Przy obliczaniu renty okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Art. 63. 1. Osobie, której przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy uwzględniono okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 1, wysokość tej renty oblicza się z uwzględnieniem liczby lat i miesięcy tych okresów, w wymiarze przyjętym do ustalenia prawa do renty.

2. Renty, o których mowa w ust. 1, wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych rent podlegają odpowiedniej refundacji:

    1) w części odpowiadającej uwzględnionym okresom pracy w gospodarstwie rolnym - z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;

    2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego - z budżetu państwa.

Art. 64. 1. Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty.

2. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.

3. Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4, bez względu na wysokość tego przychodu.

Rozdział 2

Renta rodzinna

Art. 65. 1. Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

2. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

3. (uchylony)

Istniejące wersje czasowe art. 66
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.07.01
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 66. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Istniejące wersje czasowe art. 67
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2012.01.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 67. 1. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

    1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

    2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

    3) małżonek (wdowa i wdowiec);

    4) rodzice.

2. Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

Art. 68. 1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

    1) do ukończenia 16 lat;

    2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

    3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Art. 69. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w art. 68, a ponadto:

    1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz

    2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

      a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo

      b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Istniejące wersje czasowe art. 70
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 70. 1. Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

    1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

    2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

2. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

3.*) Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

______________________
*) Utracił moc z dniem 26.05.2014 r. w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.05.2014 r. sygn. akt SK 61/13 (Dz. U. poz. 683).

4. Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;

    2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

5. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do wdowca.

Art. 71. Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

    1) ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;

    2) spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

Art. 72. W razie ustania prawa do renty rodzinnej z powodu ustąpienia niezdolności do pracy stosuje się odpowiednio przepis art. 61.

Istniejące wersje czasowe art. 73
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.01.08
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.02.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 73. 1. Renta rodzinna wynosi:

    1) dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

    2) dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

    3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

2. Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury, z zastrzeżeniem ust. 3 i 3a, lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

2a. W razie śmierci osoby pobierającej emeryturę częściową lub spełniającej warunki do uzyskania tej emerytury, za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury ustaloną zgodnie z art. 26 dla celów obliczenia emerytury częściowej, z zastrzeżeniem ust. 3, w pełnej wysokości.

3. Jeżeli emerytura zmarłego została obliczona wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 26a lub art. 56 ust. 3 i 4, rentę rodzinną oblicza się jako procent świadczenia zmarłego w wysokości pomniejszonej o te zwiększenia, odpowiednio do liczby uprawnionych do renty. Tak obliczoną rentę rodzinną uzupełnia się do wysokości uwzględniającej 50% zwiększenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

3a. Podstawę obliczenia emerytury, która przysługiwałaby osobie zmarłej, pomniejsza się o część kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, które zostały wypłacone w ramach podziału środków w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi to subkonto.

3b. Przepis ust. 3a stosuje się odpowiednio do wypłaty gwarantowanej, o której mowa w art. 25b ust. 3.

4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do obliczania renty rodzinnej po osobach mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie przepisów, o których mowa w art. 195.

5. Renty rodzinne wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych rent podlegają odpowiedniej refundacji:

    1) w części odpowiadającej zwiększeniu, o którym mowa w ust. 3 i 4, oraz w części odpowiadającej okresom pracy w gospodarstwie rolnym uwzględnionym w myśl art. 63 ust. 1 - z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;

    2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego - z budżetu państwa.

Art. 74. 1. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, z uwzględnieniem ust. 2-4.

2. Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

3. W razie ujawnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania podziału renty rodzinnej po raz pierwszy lub zmiany warunków dotychczasowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych organ rentowy dokonuje podziału świadczenia od miesiąca ujawnienia tych okoliczności. Przepisy art. 129 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

4. W razie ujawnienia okoliczności powodujących ustanie podziału renty rodzinnej przepis art. 133 stosuje się odpowiednio.

Dział IV

Dodatki do emerytur i rent

Art. 75. 1. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

2. Dodatek pielęgnacyjny wynosi 106,41 zł miesięcznie.*)

    _____________
    *) Aktualną kwotę ogłasza Prezes Zakładu na podstawie art. 94 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy.

3. Kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 2, podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

4. Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

Art. 76. 1. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.

2. Dodatek, o którym mowa w ust. 1, wynosi 200 zł miesięcznie.*)

    _____________
    *) Aktualną kwotę ogłasza Prezes Zakładu na podstawie art. 94 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy.

3. Kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 2, podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

Dział V

Zasiłek pogrzebowy

Istniejące wersje czasowe art. 77
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.03.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 77. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

    1) ubezpieczonego;

    2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

    3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

    4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

2. Członkami rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 4, są:

    1) małżonek (wdowa i wdowiec);

    2) rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające;

    3) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej;

    4) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności inne dzieci niż wymienione w pkt 3;

    5) rodzeństwo;

    6) dziadkowie;

    7) wnuki;

    8) osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

3. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

4. Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu.

Art. 78. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

2. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

3. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, o którym mowa w ust. 2, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

Art. 79. 1. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80.

2. Jeżeli pogrzeb organizowany był na koszt Państwa, organizacji politycznej lub społecznej, lecz osoby, o których mowa w art. 77 ust. 1 pkt 4, poniosły również część jego kosztów, przysługuje im zasiłek w wysokości określonej w art. 80.

Istniejące wersje czasowe art. 80
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2011.03.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 80. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 4.000 zł.

Istniejące wersje czasowe art. 81
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.05.22
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2011.09.23
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 81. 1. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje.

2. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu.

3. Dokumentem potwierdzającym okoliczności lub przyczyny, o których mowa w ust. 2, jest zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.

Dział VI

Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie

Art. 82. 1. Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie.

2. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.

Art. 83. 1. Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

1a. Przepisy art. 24a i 27a stosuje się odpowiednio do rent z tytułu niezdolności do pracy przyznanych w trybie określonym w ust. 1.

2. Przepis art. 82 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 84. Świadczenia, o których mowa w art. 82 i 83, finansowane są z budżetu państwa.

Dział VII

Przepisy wspólne dotyczące wysokości świadczeń

Rozdział 1

Dolna i górna granica wysokości świadczeń

Istniejące wersje czasowe art. 85
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2012.03.01
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.03.01
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.03.01
zmieniony przez
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.12.01
zmieniony przez
2018.01.01
zmieniony przez
2018.02.01
zmieniony przez
2018.05.20
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2019.03.01
zmieniony przez
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2020.03.01
zmieniony przez
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2021.03.01
zmieniony przez
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.03.01
zmieniony przez
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 85. 1. Kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy wynoszą:

    1) 1000,00 zł miesięcznie - dla osób całkowicie niezdolnych do pracy;

    2) 750,00 zł miesięcznie - dla osób częściowo niezdolnych do pracy.

2. Kwota najniższej emerytury, z zastrzeżeniem art. 24a ust. 6, art. 54, art. 54a ust. 2 i art. 87, oraz renty rodzinnej wynosi 1000,00 zł miesięcznie.

2a. Jeżeli w wyniku waloryzacji emerytura przyznana na podstawie art. 24a lub art. 27a, osobie niemającej okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do ustalenia tej emerytury w wysokości najniższej emerytury, jest niższa od obowiązujących od terminu waloryzacji nowych kwot najniższych rent z tytułu niezdolności do pracy, emeryturę tę podwyższa się odpowiednio do:

    1) kwoty, o której mowa w art. 85 ust. 1 pkt 1, jeżeli emerytura z urzędu została przyznana osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

    2) kwoty, o której mowa w art. 85 ust. 1 pkt 2, jeżeli emerytura z urzędu została przyznana osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

3. Kwoty najniższych świadczeń, o których mowa w ust. 1-2a, podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji, o którym mowa w art. 89-94.

4. Świadczenia ustalone w kwotach niższych niż określone w ust. 1-3, w tym także świadczenia ustalone wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 56 ust. 3 i 4 oraz w art. 73 ust. 3 i 4, podwyższa się do tych kwot z urzędu, a jeżeli ich wypłata była wstrzymana - po wznowieniu wypłaty.

5. Przepis ust. 4 stosuje się do świadczeń przyznanych zgodnie z postanowieniami umów międzynarodowych ubezpieczonym zamieszkałym w Polsce, w taki sposób, aby suma świadczenia przyznanego na podstawie ustawy i świadczenia zagranicznego nie była niższa od kwoty świadczeń określonych w ust. 1-3.

6. Emerytury przysługującej z Funduszu nie podwyższa się do kwoty najniższej emerytury, jeżeli przysługuje ona osobie, która ma ustalone prawo do emerytury wojskowej obliczonej według zasad określonych w art. 15a ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2017 r. poz. 2225 oraz z 2018 r. poz. 138 i 730) lub do emerytury policyjnej obliczonej według zasad określonych w art. 15a i art. 15d ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2018 r. poz. 132, 138, 730 i 912).

Art. 86. 1. Kwota emerytury lub renty wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 56 ust. 3 i 4 lub w art. 73 ust. 3 i 4, nie może przekraczać 100% podstawy wymiaru emerytury lub renty.

2. Ograniczenie wysokości świadczeń do 100% podstawy ich wymiaru nie dotyczy rent i emerytury w wysokości określonej w art. 85.

3. Do świadczeń ustalonych w myśl art. 23 w kwotach najniższych nie przysługują zwiększenia, o których mowa w art. 56 ust. 3 i 4 oraz w art. 73 ust. 3 i 4.

Istniejące wersje czasowe art. 87
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.01.08
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.01.01
zmieniony przez
 
 
zmieniony przez
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2014.02.01
zmieniony przez
2014.05.15
zmieniony przez
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2017.10.01
zmieniony przez
2018.05.31
zmieniony przez
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 87. 1. W przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:

    1) mężczyzna - osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

    2) kobieta - osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat

- z uwzględnieniem ust. 3-7. Przepis art. 5 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

1a. W okresie składkowym, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uwzględnia się okres, za który ustalono zwiększenie, o którym mowa w art. 26a.

1b. (uchylony)

2. Podwyższenie, o którym mowa w ust. 1, podlega refundacji z budżetu państwa.

3. Przy obliczaniu okresów składkowych przypadających po dniu wejścia w życie ustawy dla celów podwyższenia emerytury w myśl ust. 1 miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia.

4. Zasady, o której mowa w ust. 3, nie stosuje się, jeżeli zmniejszenie podstawy wymiaru składek poniżej minimalnego wynagrodzenia nastąpiło na skutek pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego lub z ubezpieczenia wypadkowego. Zasady tej nie stosuje się również, jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowiła kwota zasiłku stałego z pomocy społecznej, świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, oraz do: pracowników, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847 oraz z 2018 r. poz. 650), żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej, ubezpieczonych odbywających służbę zastępczą, a także pozostających w służbie kandydackiej funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej.

5. Prawo do podwyższenia, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje emerytom, którzy osiągają przychód z tytułu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4, jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia.

5a. Prawo do podwyższenia, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje w razie zbiegu prawa do emerytury z Funduszu z prawem do:

    1) emerytury wojskowej lub policyjnej, o której mowa w art. 85 ust. 5;

    2) emerytury rolniczej określonej w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

6. (uchylony)

7. Do ustalenia kwoty przekroczenia, o której mowa w ust. 5, stosuje się odpowiednio przepisy art. 104 ust. 1-8 i art. 106.

8. Przepisy ust. 1-7 stosuje się odpowiednio do osób, które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.

Rozdział 2

Waloryzacja świadczeń

Istniejące wersje czasowe art. 88
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.03.01
zmieniony przez
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270
2020.01.13 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2020 r. poz. 53
2021.02.15 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2021 r. poz. 291
2022.03.02 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2022 r. poz. 504
2023.06.30 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
Pokaż wszystkie w jednym oknie

Art. 88. 1. Emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca.

2. Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu.

3. Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację.

4. Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.

Istniejące wersje czasowe art. 89
Tekst ujednolicony przez redakcję na dzień:
2009.01.01
2009.02.05
zmieniony przez
2009.09.18 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227
2013.12.04 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2013 r. poz. 1440
2015.06.01 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2015 r. poz. 748
2015.09.11
zmieniony przez
2016.06.22 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2016 r. poz. 887
2017.07.17 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2017 r. poz. 1383
2018.06.29 Tekst jednolity
ujednolicony przez
Dz. U. z 2018 r. poz. 1270