System zarządzania ryzykiem w domu maklerskim

§ 4. 1. Dom maklerski opracowuje i wdraża system zarządzania ryzykiem, na które jest lub może być narażony w związku z prowadzoną działalnością lub które stwarza lub mógłby stwarzać dla innych, uwzględniając w szczególności systemy i procesy stosowane w tej działalności oraz czynniki występujące w otoczeniu zewnętrznym domu maklerskiego, w szczególności wynikające ze stanu cyklu koniunkturalnego.

2. System zarządzania ryzykiem zapewnia adekwatność i prawidłowość procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez dom maklerski działalności przez odpowiednio zaprojektowane i wdrożone procesy identyfikacji, pomiaru lub szacowania, monitorowania i kontroli oraz ograniczania ryzyka.

3. Dom maklerski opracowuje i wdraża wewnętrzne strategie, polityki i procedury w zakresie identyfikacji, pomiaru lub szacowania, monitorowania i kontroli oraz ograniczania ryzyka, uwzględniając skutki podejmowania ryzyka oraz sposoby zarządzania ryzykiem i jego zgłaszania, włącznie z ryzykiem, jakie niesie otoczenie zewnętrzne domu maklerskiego, oraz zasady sprawozdawczości w tym zakresie.

4. Strategie, polityki i procedury, o których mowa w ust. 3, są proporcjonalne do złożoności, profilu ryzyka i zakresu działalności domu maklerskiego oraz do jego apetytu na ryzyko, a także odzwierciedlają znaczenie domu maklerskiego w każdym państwie członkowskim, w którym prowadzi działalność.

5. Strategie, polityki i procedury, o których mowa w ust. 3, zatwierdza zarząd domu maklerskiego.

6. Strategie, polityki i procedury, o których mowa w ust. 3, podlegają weryfikacji w celu ich dostosowania do zmian profilu ryzyka działalności prowadzonej przez dom maklerski i do zmian otoczenia zewnętrznego domu maklerskiego. Weryfikacji dokonuje zarząd domu maklerskiego, co najmniej raz w roku, w szczególności w przypadku pojawienia się nowych rodzajów ryzyka, znaczących zmian w strategii biznesowej i planach działania oraz zmian w otoczeniu zewnętrznym domu maklerskiego.

7. Dom maklerski, co najmniej raz w roku, bada i ocenia, w ramach audytu wewnętrznego, adekwatność i skuteczność wdrożonego systemu zarządzania ryzykiem oraz poziom jego wykorzystywania.

8. Sprawozdania, raporty oraz istotne informacje dotyczące funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem są przekazywane radzie nadzorczej.

§ 5. 1. Apetyt na ryzyko jest przyjmowany w formie jednolitego, odrębnego dokumentu określającego w sposób jakościowo-ilościowy skłonność domu maklerskiego do podejmowania ryzyka.

2. Apetyt na ryzyko podlega, co najmniej raz w roku, przeglądowi w zakresie adekwatności i aktualności przyjętych założeń, z uwzględnieniem profilu ryzyka prowadzonej działalności, znaczących zmian w strategii biznesowej i planach działania oraz w otoczeniu zewnętrznym domu maklerskiego.

§ 6. 1. Zarząd i rada nadzorcza dokładają należytej staranności w zakresie zarządzania ryzykiem, w tym w zakresie identyfikacji, pomiaru lub szacowania, monitorowania i kontroli oraz ograniczania ryzyka.

2. Zarząd i rada nadzorcza uczestniczą w zarządzaniu istotnymi rodzajami ryzyka, zidentyfikowanymi zgodnie z zasadami identyfikacji, pomiaru, zarządzania i monitorowania ryzyka, o których mowa w § 10 ust. 1 pkt 1-3.

3. Zarząd zapewnia przeznaczenie odpowiednich zasobów do realizacji zadań określonych w ust. 1 i 2, w szczególności kadrowych, informatycznych i finansowych.

§ 7. 1. Dom maklerski wyodrębnia w strukturze organizacyjnej jednostkę realizującą funkcję zarządzania ryzykiem, do której zadań należy:

1) opracowanie kompletnego katalogu rodzajów ryzyka, na jakie jest lub mógłby być narażony dom maklerski lub które stwarza lub mógłby stwarzać dla innych;

2) identyfikacja, pomiar lub szacowanie, monitorowanie i kontrola oraz raportowanie w zakresie istotnych rodzajów ryzyka, do organów domu maklerskiego oraz jednostek organizacyjnych i stanowisk w domu maklerskim;

3) wspieranie zarządu w zakresie zarządzania ryzykiem przez aktywne zaangażowanie w opracowywanie strategii w zakresie zarządzania ryzykiem oraz zaangażowanie w podejmowanie wszystkich decyzji dotyczących zarządzania istotnymi rodzajami ryzyka;

4) wykonywanie czynności związanych z procesem szacowania kapitału wewnętrznego i aktywów płynnych;

5) przekazywanie organom domu maklerskiego, co najmniej raz w roku, pisemnych sprawozdań z funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem, które w szczególności wskazują środki podejmowane w ramach zarządzania ryzykiem.

2. Jednostka realizująca funkcję zarządzania ryzykiem jest niezależna od jednostek realizujących zadania operacyjne, posiada dostateczne uprawnienia i zasoby oraz ma możliwość bezpośredniego przekazywania informacji do zarządu i rady nadzorczej.

3. Jednostka realizująca funkcję zarządzania ryzykiem, niezależnie od obowiązków wobec zarządu, jest uprawniona do bezpośredniego przekazywania informacji radzie nadzorczej, w tym powiadamiania rady nadzorczej o niepokojących sygnałach i ostrzegania jej, jeżeli zmiany w zakresie ryzyka w znaczącym stopniu wpływają lub mogą wpłynąć na sytuację domu maklerskiego.

4. Kierownik jednostki realizującej funkcję zarządzania ryzykiem podlega bezpośrednio członkowi zarządu domu maklerskiego, chyba że sam jest członkiem zarządu.

5. Zadania kierownika, o którym mowa w ust. 4, realizuje kierownik jednostki organizacyjnej albo jednoosobowe stanowisko, którym powierza się wykonywanie funkcji zarządzania ryzykiem. W przypadku gdy charakter, skala i złożoność działalności domu maklerskiego nie uzasadniają wyznaczenia odrębnego stanowiska do realizacji wyłącznie tej funkcji, może ją sprawować osoba wchodząca w skład kadry kierowniczej wyższego szczebla, realizująca także inną funkcję, o ile nie zachodzi konflikt interesów.

6. Kierownik, o którym mowa w ust. 4, jest zatrudniany po konsultacji z radą nadzorczą domu maklerskiego i nie może zostać zwolniony z pełnionej funkcji bez uprzedniej konsultacji z radą nadzorczą i przedstawienia jej przyczyn tego zwolnienia.

§ 8. 1. W skład komitetu do spraw ryzyka wchodzą wyłącznie członkowie rady nadzorczej domu maklerskiego.

2. W przypadku gdy jest to uzasadnione ze względu na wielkość, strukturę organizacyjną oraz charakter, skalę i złożoność działalności prowadzonej przez dom maklerski, zadania komitetu do spraw ryzyka mogą być wykonywane jednoosobowo.

3. Członkowie komitetu do spraw ryzyka powinni posiadać wiedzę, umiejętności i kompetencje w zakresie zarządzania ryzykiem, odpowiednie, aby monitorować strategię domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem oraz zgodność działalności domu maklerskiego z przyjętym apetytem na ryzyko.

4. Do zadań komitetu do spraw ryzyka należy:

1) opracowanie projektu dokumentu dotyczącego apetytu na ryzyko domu maklerskiego;

2) opiniowanie opracowanej przez zarząd strategii domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem;

3) wspieranie rady nadzorczej w nadzorowaniu realizacji strategii domu maklerskiego w zakresie zarządzania ryzykiem przez zarząd;

4) weryfikacja polityki wynagrodzeń i zasad jej realizacji w zakresie dostosowania systemu wynagrodzeń do ryzyka, na jakie jest narażony dom maklerski, do jego kapitału, płynności oraz prawdopodobieństwa i terminów uzyskiwania dochodów.

§ 9. 1. Dom maklerski opracowuje jednolity dokument określający zasady przekazywania informacji zarządowi, radzie nadzorczej oraz komitetowi do spraw ryzyka w zakresie:

1) kwestii istotnych dotyczących zarządzania ryzykiem, w szczególności w zakresie istotnych rodzajów ryzyka, ich poziomu i wpływu na stabilną sytuację finansową domu maklerskiego, w tym sprawozdań, raportów oraz informacji, o których mowa w § 4 ust. 8;

2) realizacji strategii, polityk i procedur, o których mowa w § 4 ust. 3, oraz ich zmian.

2. Rada nadzorcza i komitet do spraw ryzyka określają zakres, format i częstotliwość informacji dotyczących ryzyka, które mają być przekazywane odpowiednio radzie nadzorczej i komitetowi do spraw ryzyka. Przy opracowaniu dokumentu, o którym mowa w ust. 1, dom maklerski uwzględnia ustalenia rady nadzorczej i komitetu do spraw ryzyka.

§ 10. 1. Strategie, polityki i procedury, o których mowa w § 4 ust. 3, określają zasady identyfikacji, pomiaru, zarządzania i monitorowania w odniesieniu do:

1) istotnych źródeł i skutków ryzyka dla klientów oraz istotnych skutków tego ryzyka dla funduszy własnych;

2) istotnych źródeł i skutków ryzyka dla rynku oraz istotnych skutków tego ryzyka dla funduszy własnych;

3) istotnych źródeł i skutków ryzyka dla domu maklerskiego, w szczególności tych, które mogą obniżyć poziom dostępnych funduszy własnych;

4) ryzyka utraty płynności w różnych odpowiednich horyzontach czasowych, w tym w perspektywie śróddziennej, w celu zapewnienia utrzymania odpowiednich poziomów zasobów płynnych, w tym w odniesieniu do przeciwdziałania istotnym źródłom ryzyka określonym w pkt 1-3.

2. W zakresie określonym w ust. 1 pkt 1 dom maklerski uwzględnia przepisy regulujące wyodrębnianie środków pieniężnych klientów oraz zawarcie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności.

3. Dom maklerski uwzględnia istotne skutki zidentyfikowanych źródeł ryzyka dla funduszy własnych, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, w przypadku gdy takie ryzyka nie są w odpowiedni sposób pokryte wymogami w zakresie funduszy własnych obliczonymi na podstawie art. 11 rozporządzenia 2019/2033.

4. Istotne źródła ryzyka, o których mowa w ust. 1 pkt 3, obejmują istotne zmiany wartości księgowej aktywów, w tym roszczeń związanych z działalnością agentów firmy inwestycyjnej, roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonywania zobowiązań przez klientów lub kontrahentów, pozycji w instrumentach finansowych, walutach obcych i towarach oraz zobowiązań wynikających z programów emerytalnych o zdefiniowanych świadczeniach.

5. Dom maklerski, w ramach systemu zarządzania ryzykiem, określa zasady zarządzania kapitałowego, w tym awaryjny plan kapitałowy, oraz zasady zarządzania płynnościowego, w tym awaryjny plan płynności.

§ 11. 1. Strategie, polityki i procedury, o których mowa w § 4 ust. 3, określają:

1) w zakresie ryzyka operacyjnego:

a) procedury zarządzania ryzykiem operacyjnym, obejmujące:

- definicje ryzyka operacyjnego i zdarzeń ryzyka operacyjnego,

- tryb i sposób monitorowania strat z tytułu ryzyka operacyjnego oraz ocenę ekspozycji na ryzyko operacyjne,

- zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym, z uwzględnieniem ryzyka modelu oraz ryzyka związanego ze zdarzeniami o niskiej częstotliwości występowania, których skutkiem są wysokie straty,

- zasady zarządzania ryzykiem powierzenia wykonywania czynności podmiotom zewnętrznym,

- zasady zarządzania rodzajami ryzyka operacyjnego, na które jest narażone bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych, w celu zapewnienia poufności, integralności i dostępności procesów oraz danych i aktywów domu maklerskiego,

- zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym związanym z dużymi wolumenami transakcji zawieranych przez dom maklerski na własny rachunek albo w imieniu własnym domu maklerskiego na rzecz klientów, które mogłoby wynikać z nieodpowiednich lub zawodnych procedur wewnętrznych, błędów ludzkich i nieodpowiednich lub zawodnych systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych - w przypadku gdy jest to uzasadnione charakterem prowadzonej działalności,

b) plany utrzymania ciągłości działania oraz plany awaryjne służące zapewnieniu możliwości prowadzenia działalności domu maklerskiego i ograniczeniu strat w przypadku wystąpienia niekorzystnych zdarzeń, które mogą poważnie zakłócić tę działalność,

c) politykę w zakresie kryteriów wyboru, uzupełniania oraz monitorowania potrzeb kadrowych i planowania zaplecza kadrowego;

2) w zakresie ryzyka kredytowego i ryzyka kontrahenta:

a) system klasyfikacji ekspozycji według rodzaju kontrahenta określonego zgodnie z rozporządzeniem 2019/2033, w przypadku gdy mają zastosowanie przepisy dotyczące niewykonania zobowiązania przez kontrahenta transakcyjnego,

b) zasady monitorowania ekspozycji,

c) zasady dywersyfikacji portfela ekspozycji zgodnie z założeniami w zakresie dopuszczalnego poziomu ryzyka kredytowego, z uwzględnieniem rynków, na których działa dom maklerski,

d) wewnętrzne zasady oceny ryzyka kredytowego ekspozycji wobec dłużników i kontrahentów;

3) w zakresie ryzyka koncentracji:

a) zasady zarządzania ryzykiem koncentracji, w szczególności z tytułu ekspozycji:

- wobec pojedynczego kontrahenta, w tym kontrahenta centralnego,

- wobec grup powiązanych kontrahentów,

- wobec kontrahentów działających w tym samym sektorze gospodarki, regionie geograficznym lub prowadzących taką samą działalność lub obrót takimi samymi towarami,

- związanych ze stosowaniem technik ograniczania ryzyka kredytowego,

b) system limitów wewnętrznych w zakresie ryzyka koncentracji, obejmujący zasady ustalania i aktualizowania wysokości tych limitów oraz częstotliwość monitorowania ich przestrzegania oraz raportowania o tym ryzyku;

4) w zakresie ryzyka rynkowego:

a) zasady identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli istotnych elementów ryzyka rynkowego, oraz ich ograniczania i zarządzania nimi,

b) mechanizmy zarządzania ryzykiem braku płynności, związanym z brakiem aktywnego rynku, na którym można nabyć lub zbyć instrument finansowy,

c) zasady zarządzania ryzykiem bazy,

d) zasady zarządzania portfelem handlowym, o którym mowa w art. 21 ust. 2 rozporządzenia 2019/2033;

5) w zakresie ryzyka stopy procentowej w portfelu niehandlowym - zasady zarządzania ryzykiem wynikającym z możliwych zmian stóp procentowych w odniesieniu do pozycji zaliczanych do portfela niehandlowego;

6) w zakresie ryzyka utraty płynności:

a) zasady identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka utraty płynności oraz raportowania o tym ryzyku, które mają na celu zapewnienie utrzymywania przez dom maklerski zasobów płynności adekwatnych do poziomu ryzyka oraz kształtowanie profilu płynności zapewniającego prawidłowe funkcjonowanie domu maklerskiego w odpowiednich horyzontach czasowych, w tym w horyzoncie śróddziennym,

b) system zarządzania ryzykiem utraty płynności dostosowany do linii biznesowych, walut, funkcjonowania oddziałów i podmiotów zależnych domu maklerskiego, a także proporcjonalny do charakteru, zakresu i stopnia złożoności prowadzonej działalności, profilu ryzyka i apetytu na ryzyko domu maklerskiego,

c) metody identyfikacji, monitorowania i kontroli źródeł finansowania, uwzględniające bieżące i przewidywane istotne przepływy pieniężne dotyczące aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych oraz możliwe skutki wystąpienia ryzyka utraty reputacji,

d) zasady dokonywania rozróżnienia pomiędzy aktywami stanowiącymi zabezpieczenie zobowiązań a aktywami wolnymi od obciążeń, które są stale dostępne, w szczególności w sytuacjach nadzwyczajnych, oraz zasady monitorowania:

- podmiotu, który jest w posiadaniu tych aktywów,

- sytuacji w państwie, w którym są prowadzone rejestry lub rachunki, na których są zapisane te aktywa,

- sposobu i czasu potencjalnego zbycia aktywów,

e) zasady uwzględniania ograniczeń prawnych, statutowych, technicznych i operacyjnych w stosunku do potencjalnego transferu płynności i aktywów wolnych od obciążeń między podmiotami,

f) instrumenty ograniczania ryzyka utraty płynności, w tym system limitów płynnościowych, mające na celu zabezpieczenie płynności domu maklerskiego na wypadek realizacji scenariuszy warunków skrajnych oraz dywersyfikację struktury finansowania i dostępu do źródeł finansowania,

g) zasady dostosowywania strategii, polityk i procedur, o których mowa w § 4 ust. 3, oraz limitów dotyczących ryzyka płynności do wyników testów warunków skrajnych płynności oraz zasady uwzględniania tych wyników w awaryjnych planach płynności,

h) awaryjne plany płynności określające zasady i sposoby pokrywania braku płynności, w tym przez oddziały domu maklerskiego w innych państwach członkowskich,

i) działania operacyjne zapewniające niezwłoczne wdrożenie awaryjnych planów płynności, o których mowa w lit. h.

2. Dom maklerski opracowuje zasady zapewniające przeprowadzenie procesu zaprzestania działalności lub likwidacji przy należytym uwzględnieniu wymogów i zasobów niezbędnych do przeprowadzenia tego procesu.

§ 12. W ramach strategii, polityk i procedur, o których mowa w § 4 ust. 3, dom maklerski uwzględnia zasady zarządzania rodzajami ryzyka innymi niż określone w § 11 ust. 1, które zostały zidentyfikowane jako istotne w działalności prowadzonej przez dom maklerski, zgodnie z zasadami identyfikacji, pomiaru, zarządzania i monitorowania ryzyka, o których mowa w § 10 ust. 1 pkt 1-3.

§ 13. 1. Dom maklerski stosuje metody identyfikacji i pomiaru ryzyka, na które jest lub mógłby być narażony, lub ryzyka, które stwarza lub mógłby stwarzać dla innych, dostosowane do profilu, skali i poziomu ryzyka.

2. Częstotliwość identyfikacji i pomiaru ryzyka jest dostosowana do wielkości oraz charakteru poszczególnych rodzajów ryzyka w działalności domu maklerskiego.

3. Metody identyfikacji i pomiaru ryzyka, o których mowa w ust. 1, uwzględniają prowadzoną oraz planowaną działalność domu maklerskiego.

4. Metody identyfikacji i pomiaru ryzyka, w tym ich założenia, są poddawane okresowej ocenie obejmującej przeprowadzanie testów i weryfikację historyczną.

§ 14. 1. Dom maklerski przeprowadza testy warunków skrajnych co najmniej dla rodzajów ryzyka, które zostały zidentyfikowane jako istotne w prowadzonej działalności.

2. Dom maklerski w przeprowadzanych testach warunków skrajnych przyjmuje założenia odpowiadające profilowi, skali i poziomowi ryzyka, dające podstawy rzetelnej oceny ryzyka.

3. Przeprowadzenie testów warunków skrajnych jest dokumentowane przez jednostkę realizującą funkcję zarządzania ryzykiem.

4. Zarząd zapoznaje się z wynikami testów warunków skrajnych i przekazuje je radzie nadzorczej.

5. Założenia testów warunków skrajnych podlegają weryfikacji przez zarząd domu maklerskiego co najmniej raz w roku oraz w przypadku wystąpienia nowych rodzajów ryzyka, znaczących zmian w strategii biznesowej domu maklerskiego oraz w otoczeniu zewnętrznym domu maklerskiego.

6. Dom maklerski przeprowadza testy warunków skrajnych co najmniej raz w roku oraz niezwłocznie po dokonaniu zmian w założeniach testów warunków skrajnych wynikających z weryfikacji, o której mowa w ust. 5.

§ 15. 1. Dom maklerski wprowadza system limitów wewnętrznych ograniczających poziom ryzyka występującego w poszczególnych obszarach działania domu maklerskiego, w tym limit wewnętrzny, o którym mowa w art. 37 ust. 1 rozporządzenia 2019/2033, określający rodzaj i wysokość tych limitów, dostosowany do skali i stopnia złożoności prowadzonej działalności.

2. Dom maklerski określa w procedurach zasady ustalania i aktualizowania wysokości limitów wewnętrznych, o których mowa w ust. 1, oraz zasady monitorowania ich przestrzegania i raportowania o przekroczeniach tych limitów.

3. Poziom limitów wewnętrznych, o których mowa w ust. 1, jest dostosowany do apetytu na ryzyko domu maklerskiego.

4. Dom maklerski dokumentuje analizy będące podstawą określenia wysokości limitów wewnętrznych, o których mowa w ust. 1.

5. Dom maklerski określa przypadki, w których jest dopuszczalne przekroczenie limitów wewnętrznych, o których mowa w ust. 1, oraz sposób postępowania w przypadku ich przekroczenia.

§ 16. W przypadku gdy dom maklerski, który jest podmiotem dominującym albo podmiotem zależnym, podlega obowiązkom, o których mowa w rozporządzeniu 2019/2033, na zasadzie skonsolidowanej, jest obowiązany spełniać wymogi określone w niniejszym rozdziale na zasadzie skonsolidowanej w celu zapewnienia spójności i wdrożenia stosowanych przez niego zasad i procedur wymaganych w niniejszym rozdziale oraz umożliwienia przedstawienia danych i informacji wymaganych do celów nadzoru ostrożnościowego sprawowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, zwaną dalej "Komisją", lub właściwy organ nadzoru sprawujący nadzór na zasadzie skonsolidowanej.

§ 17. Dom maklerski zapewnia wdrożenie zasad i procedur określonych w niniejszym rozdziale odpowiednio w podmiotach zależnych. Dom maklerski zapewnia, aby podmioty zależne były w stanie przedstawić dane i informacje wymagane przez Komisję do celów nadzoru ostrożnościowego, chyba że przekazanie tych informacji jest sprzeczne z prawem państwa trzeciego, w którym podmiot zależny ma siedzibę.