Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19.01.2018 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych
o przepisie
art./§
pełną treść
widoczną część
powiązane
powiązane
Ujmowanie, wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego
§ 15. Aktywa finansowe i zobowiązania finansowe klasyfikuje się w dniu ich nabycia lub powstania do następujących kategorii:
1) aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym aktywa finansowe i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu;
2) kredyty i pożyczki oraz inne należności;
3) aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności;
4) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży.
§ 16. 1. Jeżeli w bieżącym roku obrotowym albo w poprzednich dwóch latach obrotowych aktywa finansowe zaliczone do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności zostały w znaczącej wartości sprzedane, przekazane lub została wykonana opcja sprzedaży przed terminem wymagalności, lub przeniesiono je do innej kategorii, to aktywów finansowych nie można klasyfikować do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności w okresie pozostałym do końca bieżącego roku obrotowego oraz przez dwa następne lata obrotowe, z wyjątkiem przypadku, gdy taka sprzedaż nastąpiła:
1) w dniu bliskim terminu wymagalności;
2) po dniu, w którym 90% wartości nominalnej składnika aktywów finansowych zostało spłacone;
3) na skutek zdarzenia, którego nie można było przewidzieć.
2. Jeżeli ze względu na zmianę przez kasę intencji lub możliwości nie jest właściwe kwalifikowanie składników aktywów finansowych do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności, to takie aktywa finansowe zalicza się do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wycenia w wartości godziwej. Skutki wyceny ustalone jako różnica pomiędzy wartością bilansową przekwalifikowanych aktywów finansowych wynikającą z ksiąg rachunkowych a ich wartością godziwą odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny.
3. W przypadku gdy sprzedaż, przekazanie lub wykonanie opcji sprzedaży przed terminem wymagalności lub przekwalifikowanie więcej niż nieznaczącej wartości aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności nie spełnia warunków określonych w ust. 1, kasa przekwalifikowuje aktywa finansowe zakwalifikowane z aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wycenia je w wartości godziwej. Skutki wyceny ustalone jako różnica pomiędzy wartością bilansową przekwalifikowanych aktywów finansowych wynikającą z ksiąg rachunkowych a ich wartością godziwą odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny.
4. W przypadku, w którym minęły następne dwa lata obrotowe, o których mowa w ust. 1, lub nie jest możliwe ustalenie w sposób wiarygodny wartości godziwej składnika aktywów finansowych oraz gdy ze względu na zmianę przez kasę intencji lub możliwości nie jest właściwe kwalifikowanie składników aktywów finansowych do aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, kasa dokonuje przekwalifikowania do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2 i 3, i przyjmuje, że wartość składnika aktywów finansowych wynikająca z ksiąg rachunkowych stanowi na dzień przekwalifikowania nowo ustaloną skorygowaną cenę nabycia lub cenę nabycia aktywów finansowych. Skutki wyceny tych aktywów finansowych odniesione uprzednio na fundusz z aktualizacji wyceny ujmuje się:
1) w przypadku składnika z określonym terminem wymagalności - w wyniku z tytułu odsetek przez okres pozostały do terminu wymagalności, z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej;
2) w przypadku składnika aktywów finansowych o nieokreślonym terminie wymagalności - nadal w funduszu z aktualizacji wyceny do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu.
5. Jeżeli kasa dokonała odpisu aktualizującego wartość składników aktywów finansowych, o których mowa w ust. 4, skutki wyceny uprzednio ujęte w funduszu z aktualizacji wyceny ujmuje się w wyniku finansowym.
6. Kasa ujmuje w wyniku z tytułu odsetek różnicę pomiędzy nowo ustaloną skorygowaną ceną nabycia, o której mowa w ust. 4 pkt 1, a wartością aktywów finansowych w terminie wymagalności przez okres pozostały do terminu wymagalności, z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej.
§ 17. 1. Jeżeli aktywa finansowe zaliczone do aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy przestały być utrzymywane w celu sprzedaży lub odkupienia w krótkim terminie, mogą być przekwalifikowane do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4, z wyłączeniem aktywów finansowych, które przy początkowym ujęciu zostały uznane przez kasę jako aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy.
2. Aktywa finansowe, o których mowa w ust. 1, mogą być przekwalifikowane do innych kategorii jedynie w wyjątkowych okolicznościach, przez które rozumie się okoliczności wynikające z jednorazowego, nadzwyczajnego zdarzenia, co do którego istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, że ponownie wydarzy się w najbliższej przyszłości.
3. Aktywa finansowe zaliczone do aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy spełniające definicję kredytów i pożyczek oraz innych należności kasy, które przy początkowym ujęciu nie zostały uznane przez kasę jako aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, mogą być przekwalifikowane do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4, ze względu na zmianę przez kasę intencji lub możliwości utrzymania składnika aktywów finansowych do określonego terminu lub terminu wymagalności.
4. Aktywa finansowe zaklasyfikowane do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4, nie mogą być przeklasyfikowane do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 1.
5. Aktywa finansowe zaklasyfikowane do aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży mogą być przekwalifikowane do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, pod warunkiem że kasa ma zamiar i może utrzymać te aktywa w posiadaniu w dającej się przewidzieć przyszłości lub do terminu wymagalności, lub do kategorii aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności, jeżeli nie spełniają definicji kredytów i pożyczek oraz innych należności kasy. Wartość godziwą przekwalifikowanego składnika aktywów finansowych uznaje się za nowo ustaloną skorygowaną cenę nabycia.
6. Jeżeli aktywa finansowe zakwalifikowane do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, stały się przedmiotem obrotu na rynku i nie spełniają definicji kredytów i pożyczek oraz innych należności kasy, to takie aktywa przekwalifikowuje się do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 4.
§ 18. 1. W momencie początkowego ujęcia składników aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych kasa wycenia je w wysokości kosztu (ceny nabycia) - według wartości godziwej uiszczonej lub otrzymanej zapłaty. Koszty transakcji, które mogą być bezpośrednio przypisane do składnika aktywów finansowych, zwiększają koszt (cenę nabycia) aktywów finansowych, które kasa zakwalifikowała do kategorii, o których mowa w § 15 pkt 2-4.
2. Wartość początkową aktywów finansowych powstałych w wyniku przeniesienia, w tym zamiany kredytów i pożyczek oraz innych należności, które zostały wyłączone z ksiąg rachunkowych kasy, wycenia się:
1) według skorygowanej ceny nabycia pierwotnego składnika aktywów finansowych (przeniesionych albo zamienionych kredytów, pożyczek oraz innych należności), z uwzględnieniem odpisów aktualizujących; aktywa finansowe powstałe w wyniku przeniesienia, w tym zamiany kredytów, pożyczek oraz innych należności, kasa kwalifikuje do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, i wycenia zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 2 lub
2) według wartości bieżącej oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych uzyskanych w wyniku zamiany aktywów finansowych zdyskontowanych stopą dyskontową uwzględniającą w szczególności stopę wolną od ryzyka oraz premię za ryzyko; aktywa finansowe powstałe w wyniku przeniesienia, w tym zamiany kredytów, pożyczek oraz innych należności kasa kwalifikuje do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 2, i wycenia zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 2.
3. Wartość początkową aktywów finansowych powstałych w wyniku objęcia udziałów lub akcji innej jednostki w zamian za wkład niepieniężny wycenia się zgodnie z § 21 ust. 2. Skutki początkowej wyceny odnosi się na kapitał z aktualizacji wyceny. Aktywa finansowe powstałe w wyniku objęcia udziałów lub akcji innej jednostki w zamian za wkład niepieniężny kasa kwalifikuje do kategorii, o której mowa w § 15 pkt 4, i wycenia zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 3.
4. Aktywa finansowe i zobowiązania finansowe, a także zobowiązania pozabilansowe są ujmowane w księgach rachunkowych na dzień zawarcia transakcji.
§ 18a. Kasa może dokonać odpisu należności w ciężar utworzonego na nią odpisu aktualizującego i przenieść do ewidencji pozabilansowej do czasu jej umorzenia, przedawnienia lub spłaty, w przypadku gdy pozostaje zaklasyfikowana do należności nieściągalnych przez okres co najmniej dwunastu miesięcy oraz gdy wartość netto należności (po pomniejszeniu o odpisy aktualizujące) jest równa zeru. Wraz z przeniesieniem należności do ewidencji pozabilansowej kasa przenosi również odpowiadające jej odpisy aktualizujące. Inwentaryzację należności przeniesionych do ewidencji pozabilansowej przeprowadza się na zasadach określonych w ustawie.
§ 19. 1. Kasa wyłącza z ksiąg rachunkowych składnik aktywów finansowych lub jego część, gdy jest spełniony co najmniej jeden z warunków:
1) wygasają prawa umowne do przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych;
2) kasa przenosi na nabywcę składnik aktywów finansowych, a przeniesienie składnika aktywów finansowych spełnia warunki wyłączenia z bilansu, o których mowa w ust. 4 pkt 1.
2. Kasa przenosi na nabywcę składnik aktywów finansowych, gdy jest spełniony co najmniej jeden z warunków:
1) przenosi prawa umowne do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych;
2) zatrzymuje prawa umowne do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych, jednakże zgodnie z umową jest zobowiązana do przekazania tych przepływów pieniężnych do nabywcy składnika aktywów finansowych.
3. Jeżeli kasa zatrzymuje prawa umowne do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych, jednakże zgodnie z umową jest zobowiązana do przekazania tych przepływów pieniężnych do nabywcy składnika aktywów finansowych, przyjmuje się, że nastąpiło przeniesienie składnika aktywów finansowych, gdy są spełnione łącznie warunki:
1) kasa nie jest zobowiązana do przekazania przepływów pieniężnych nabywcy aktywów finansowych przed uprzednim ich uzyskaniem;
2) kasa nie może zbyć lub w jakikolwiek sposób obciążyć przeniesionego składnika aktywów finansowych w inny sposób niż przez ustanowienie zastawu lub innego ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz nabywcy składnika aktywów finansowych jako zabezpieczenia zobowiązania do przekazania przepływów pieniężnych;
3) kasa jest zobowiązana do przekazania nabywcy wszystkich otrzymanych przepływów pieniężnych niezwłocznie; do terminu przekazania przepływów pieniężnych do nabywcy składnika aktywów finansowych kasa nie może w zamian za otrzymane przepływy pieniężne nabyć innych aktywów z wyłączeniem aktywów pieniężnych.
4. Kasa, przenosząc składnik aktywów finansowych na nabywcę, ocenia, w jakim stopniu zachowuje ryzyko i korzyści ekonomiczne związane z posiadaniem składnika aktywów finansowych, i jeżeli:
1) na nabywcę są przenoszone zasadniczo całe ryzyko oraz korzyści ekonomiczne, to wyłącza z bilansu składnik aktywów finansowych oraz ujmuje jako aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe wszelkie prawa i zobowiązania powstałe lub zachowane w wyniku przeniesienia;
2) zachowuje zasadniczo całe ryzyko i wszelkie korzyści ekonomiczne związane z przenoszonym składnikiem aktywów finansowych, to nie wyłącza składnika aktywów finansowych z bilansu;
3) nie zachowuje zasadniczo całego ryzyka i wszelkich korzyści ekonomicznych związanych z posiadaniem składnika aktywów finansowych, to ustala, czy zachowała kontrolę nad składnikiem aktywów finansowych.
5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4 pkt 3, jeżeli kasa:
1) zachowuje kontrolę nad składnikiem aktywów finansowych, to nie wyłącza składnika aktywów finansowych z bilansu proporcjonalnie do zachowanego zaangażowania w składniku aktywów finansowych;
2) nie zachowuje kontroli nad składnikiem aktywów finansowych, to wyłącza składnik aktywów finansowych z bilansu oraz ujmuje jako aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe wszelkie prawa i zobowiązania powstałe lub zachowane w wyniku przeniesienia.
6. Kasa zachowuje kontrolę nad przeniesionym składnikiem aktywów finansowych, jeżeli ma prawo do zbycia przeniesionego składnika aktywów finansowych, natomiast nie zachowuje kontroli, jeżeli nabywca ma prawo do zbycia tego składnika aktywów finansowych.
§ 20. Kasa wyłącza z ksiąg rachunkowych składnik zobowiązań finansowych lub jego część w przypadku, gdy zobowiązanie wygasło. Zobowiązanie wygasa, gdy obowiązek określony w umowie został wypełniony, umorzony lub wygasł termin jego dochodzenia.
§ 21. 1. Kasa, wyceniając aktywa i pasywa na dzień sprawozdawczy zgodnie z ustawą, stosuje następujące zasady szczególne:
1) aktywa finansowe i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu, wycenia się według wartości godziwej, a skutki zmiany wartości godziwej zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów; naliczone odsetki ujmuje się w wyniku z tytułu odsetek;
2) kredyty i pożyczki oraz inne należności kasy, które nie zostały zaklasyfikowane jako wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczone do obrotu, wycenia się według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej;
3) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży wycenia się według wartości godziwej, a skutki zmiany wartości godziwej odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny, do momentu wyłączenia aktywów finansowych z bilansu, w którym skumulowane skutki zmian wartości godziwej ujęte w funduszu z aktualizacji wyceny ujmuje się odpowiednio w przychodach lub kosztach; naliczone odsetki ujmuje się w wyniku z tytułu odsetek, natomiast należne dywidendy ujmuje się w przychodach na dzień powzięcia przez właściwy organ jednostki uchwały o podziale zysku, chyba że w uchwale określono inny dzień prawa do dywidendy;
4) aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności wycenia się według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej;
5) zobowiązania finansowe, które nie zostały zakwalifikowane do zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczone do obrotu, wycenia się według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej;
6) zobowiązania finansowe powstałe w wyniku utrzymania przez kasę zaangażowania w przeniesionych aktywach finansowych lub w wyniku przeniesienia składnika aktywów finansowych, których nie wyłączono z bilansu, wycenia się:
a) według skorygowanej ceny nabycia, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej, jeżeli przeniesiony składnik aktywów finansowych jest wyceniany według tej metody,
b) w wartości godziwej, jeżeli przeniesiony składnik aktywów finansowych jest wyceniany według tej metody.
2. Za wiarygodną uznaje się wartość godziwą ustaloną drogą:
1) wyceny instrumentu finansowego po cenie ustalonej na aktywnym rynku;
2) oszacowania ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny rynek, na podstawie publicznie ogłoszonej ceny nieróżniącego się istotnie podobnego instrumentu finansowego albo cen składników złożonego instrumentu finansowego notowanego na aktywnym rynku;
3) zastosowania właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego, a wprowadzone do tego modelu dane wejściowe pochodzą z aktywnego rynku;
4) oszacowania wartości instrumentu finansowego za pomocą metody wartości bieżącej wiarygodnie oszacowanych zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych; stopa dyskonta uwzględnia w szczególności stopę wolną od ryzyka oraz premię za ryzyko;
5) oszacowania wartości dłużnych instrumentów finansowych przez wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę świadczącą tego rodzaju usługi, przy czym jest możliwe rzetelne oszacowanie przyszłych przepływów pieniężnych związanych z tymi instrumentami.
3. Przy wyliczaniu efektywnej stopy procentowej kasa dokonuje oszacowania przepływów pieniężnych, uwzględniając postanowienia umowy, jednakże nie uwzględnia potencjalnych przyszłych strat związanych z nieściągalnością aktywów finansowych. Przy tym wyliczeniu kasa uwzględnia wszelkie płacone i otrzymane prowizje i opłaty stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej, w tym koszty transakcji oraz wszelkie inne premie lub dyskonta, przy czym dodatkowo w kalkulacji efektywnej stopy procentowej kasa przyjmuje założenie, że przepływy pieniężne oraz oczekiwane terminy są oszacowane wiarygodnie. W przypadkach, w których nie jest możliwe wiarygodne ustalenie przepływów pieniężnych lub ich oczekiwanego terminu, kasa dokonuje wyliczeń na podstawie przepływów pieniężnych określonych w umowie.
4. Jeżeli kasa nie może oszacować w sposób wiarygodny wartości godziwej, wycenia wartość danego składnika aktywów finansowych w cenie nabycia, z uwzględnieniem odpisów aktualizujących, lub ustala wartość danego składnika zobowiązań finansowych według skorygowanej ceny nabycia, a skutki wyceny zalicza się odpowiednio do przychodów lub
kosztów. Jeżeli staje się możliwe wiarygodne ustalenie wartości godziwej danego składnika aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych, kasa dokonuje wyceny w wartości godziwej, a różnice pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą odnosi się na fundusz z aktualizacji wyceny.
5. Udzielone pozabilansowe zobowiązania finansowe i gwarancyjne wycenia się według wartości wyższej spośród:
1) utworzonej rezerwy pomniejszonej o otrzymaną nierozliczoną prowizję lub
2) otrzymanej prowizji pomniejszonej o rozliczoną jej część.
§ 22. Wpłaty wniesione na fundusz stabilizacyjny są kosztem dla kas.
§ 23. 1. Aktualizując wartość należności według przepisów określonych w ustawie, uwzględnia się następujące zasady:
1) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności regularnych wynosi 0% podstawy tworzenia odpisów;
2) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności wynosi 20% podstawy tworzenia odpisów;
3) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności wynosi 50% podstawy tworzenia odpisów;
4) wysokość odpisów aktualizujących wartość należności nieściągalnych wynosi 100% podstawy tworzenia odpisów;
5) w przypadku należności, których spłata jest uzależniona od podmiotów innych niż dłużnik, klasyfikuje się je zgodnie z § 2 pkt 21-24 odpowiednio dla tych podmiotów.
2. Kasa tworzy odpisy aktualizujące wartość należności oraz weryfikuje zasadność utworzonych uprzednio odpisów i ich wysokość najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca kończącego kwartał.
3. Jeżeli kasa posiada więcej niż jedną należność wobec jednego dłużnika, wszystkie należności wobec tego dłużnika podlegają obowiązkowi przekwalifikowania do występującej dla danego dłużnika kategorii o najwyższym stopniu ryzyka spośród określonych w § 2 pkt 21-24.
4. Należności z tytułu pożyczek i kredytów klasyfikuje się na podstawie:
1) kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek w odniesieniu do pożyczek i kredytów, udzielonych osobom fizycznym na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego, z wyłączeniem należności ze spłatą balonową;
2) kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek oraz kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika w odniesieniu do innych niż określone w pkt 1 należności z tytułu pożyczek i kredytów.
5. Przeglądów i klasyfikacji należności dokonuje się co najmniej raz na koniec każdego kwartału.
6. Kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika stosuje się co najmniej raz na rok - na koniec dowolnego kwartału, w przypadku należności z tytułu pożyczek i kredytów spełniających łącznie następujące warunki:
1) należność jest zaklasyfikowana do kategorii regularne;
2) kwota należności łącznie z innymi należnościami tego podmiotu wobec kasy nie przekracza kwoty 500 000 zł;
3) kwota należności łącznie z innymi należnościami tego podmiotu wobec kasy nie przekracza 10% funduszy własnych kasy.
7. W przypadku należności z tytułu pożyczek i kredytów stanowiących zobowiązanie solidarne osób trzecich kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej stosuje się w odniesieniu do tej z nich, której sytuacja ekonomiczno-finansowa jest najlepsza.
8. Podstawę tworzenia odpisów aktualizujących stanowi wartość bilansowa należności, bez uwzględniania utworzonych odpisów aktualizujących, jednakże z uwzględnieniem przewidywanej kwoty umorzenia części należności w związku z restrukturyzacją zadłużenia.
9. Podstawę tworzenia odpisów aktualizujących wartość należności można pomniejszyć o przyjęte zabezpieczenia w postaci:
1) gwarancji lub poręczenia Skarbu Państwa - do wysokości 100% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;
2) gwarancji lub poręczenia banku krajowego, a także pozostałych banków mających siedzibę w państwie będącym członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa danego banku nie budzi obaw - do wysokości 50% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;
3) gwarancji lub poręczenia państwowej osoby prawnej, z wyłączeniem banków i zakładów ubezpieczeń, uprawnionej na podstawie odrębnych przepisów do ich udzielania w ramach realizacji zadań państwowych powierzonych jej w przypadku, gdy w budżecie państwa określono źródła sfinansowania ewentualnych zobowiązań - do wysokości 100% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;
4) umowy ubezpieczenia eksportowego lub gwarancji ubezpieczeniowej Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A., objętej w sposób bezpośredni lub pośredni systemem gwarantowania wypłat przez Skarb Państwa, zawartej lub udzielonej na podstawie przepisów o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych, dla określonej umowy dotyczącej należności - do wysokości iloczynu procentu, w jakim ryzyko wystąpienia zdarzenia jest objęte ochroną ubezpieczeniową lub gwarancyjną, i sumy odpowiednio ubezpieczenia lub gwarancji, jeżeli konieczność tworzenia odpisów aktualizujących jest następstwem zdarzeń objętych tym ubezpieczeniem lub tą gwarancją;
5) cesji praw do świadczeń wynikających z umów ubezpieczenia eksportowego lub cesji praw wynikających z gwarancji ubezpieczeniowych, objętej w sposób bezpośredni lub pośredni systemem gwarantowania wypłat przez Skarb Państwa, zawartych lub udzielonych na podstawie przepisów o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych - do wysokości iloczynu procentu, w jakim ryzyko wystąpienia zdarzenia jest objęte ochroną ubezpieczeniową lub gwarancyjną, i sumy odpowiednio ubezpieczenia lub gwarancji, jeżeli konieczność tworzenia odpisów aktualizujących jest następstwem zdarzeń objętych tym ubezpieczeniem lub tą gwarancją;
6) gwarancji lub poręczenia jednostki samorządu terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej o dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, przy czym uwzględniana kwota zabezpieczenia powinna wynikać z uchwały właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego - do wysokości 80% kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;
7) gwarancji lub poręczenia jednostki, w tym również osoby fizycznej, o dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, innej niż jednostki określone w pkt 1-6 - do wysokości nieprzekraczającej 50% wartości pierwotnie zabezpieczonej kwoty, a jeżeli ta jednostka prowadzi księgi rachunkowe - również do wysokości 15% aktywów netto tej jednostki, pod warunkiem że łączna wartość udzielonych poręczeń i gwarancji w stosunku do kasy nie przekracza 50% aktywów netto tej jednostki; w przypadku jednostki, która nie prowadzi ksiąg rachunkowych, jej sytuację ekonomiczno-finansową ustala się na podstawie obsługi jej zobowiązań, w tym zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji lub innych informacji wskazujących na fakt, że sytuacja ekonomiczno-finansowa gwaranta lub poręczyciela nie budzi obaw;
8) zastawu rejestrowego na wierzytelności z rachunku członka kasy prowadzonego przez kasę posiadającą należność - do wysokości 100% zablokowanych środków wraz z oświadczeniem o blokadzie środków stanowiących zabezpieczenie należności oraz pełnomocnictwem do pobrania środków z rachunku członka kasy;
9) zastawu rejestrowego na wierzytelności z rachunku członka kasy prowadzonego przez inną kasę niż posiadająca należność w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa tej kasy nie budzi obaw - do wysokości 100% zablokowanych środków wraz z oświadczeniem o blokadzie środków stanowiących zabezpieczenie należności oraz pełnomocnictwem do pobrania środków z rachunku członka kasy;
10) zastawu rejestrowego na wierzytelności z rachunku lokaty złożonej w banku mającym siedzibę w państwie będącym członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa tego banku nie budzi obaw - do wysokości 100% zablokowanych środków wraz z oświadczeniem o blokadzie środków stanowiących zabezpieczenie należności oraz pełnomocnictwem do pobrania środków z rachunku lokaty;
11) hipoteki ustanowionej na:
a) nieruchomości,
b) użytkowaniu wieczystym wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
c) spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu
- do wysokości nie wyższej niż wpis wartości hipoteki ustanowionej na rzecz kasy do księgi wieczystej oraz nie wyższej niż 50% wartości ustalonej na podstawie wyceny rzeczoznawcy pomniejszonej o ujawnione w księdze wieczystej lub inne znane kasie obciążenia mające pierwszeństwo przed hipoteką ustanowioną na rzecz kasy, jeżeli nie uwzględnia tego wycena rzeczoznawcy;
12) przeniesienia na kasę prawa własności papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz pozostałe banki centralne lub rządy państw będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju do czasu spłaty należności wraz z należnymi odsetkami i prowizją - do wartości godziwej przeniesionych papierów wartościowych;
13) zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych, o których mowa w pkt 12 - do wartości godziwej zastawionych papierów wartościowych;
14) przeniesienia na kasę prawa własności papierów wartościowych niewymienionych w pkt 12, będących przedmiotem obrotu na aktywnym rynku w państwach będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju do czasu spłaty należności wraz z należnymi odsetkami i prowizją - do wysokości 50% ich wartości godziwej;
15) zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych niewymienionych w pkt 13, będących przedmiotem obrotu na aktywnym rynku w państwach będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - do wysokości 50% ich wartości godziwej;
16) przeniesienia na kasę przez dłużnika prawa własności rzeczy ruchomej do czasu spłaty należności wraz z należnymi odsetkami i prowizją - do wysokości 50% wartości sprzedaży netto danej rzeczy ruchomej i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty;
17) zastawu rejestrowego na rzeczy ruchomej - do wysokości 50% wartości sprzedaży netto danej rzeczy ruchomej i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty;
18) ubezpieczenia należności w zakładzie ubezpieczeń mającym siedzibę w państwie będącym członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w przypadku, gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa zakładu ubezpieczeń nie budzi obaw - do wysokości iloczynu procentu, w jakim ryzyko wystąpienia zdarzenia jest objęte ochroną ubezpieczeniową.
10. Przeglądów i aktualizacji wartości zabezpieczeń, o które pomniejszono podstawę tworzenia odpisów aktualizujących, dokonuje się w trybie obowiązującym dla przeglądów i klasyfikacji należności. Mała kasa może dokonywać przeglądów i aktualizacji wartości zabezpieczeń nie rzadziej niż raz na pół roku - na dzień kończący pierwsze półrocze oraz na dzień kończący rok obrotowy.
11. W przypadku zabezpieczeń w postaci hipoteki wartość zabezpieczenia ustala się na podstawie posiadanej wyceny rzeczoznawcy. Kasa w ramach przeglądów i aktualizacji wartości zabezpieczeń dokonuje analizy rynkowych cen zabezpieczeń na podstawie własnych baz danych zgodnie z przyjętą pisemną procedurą. Jeżeli wynikający z tej analizy spadek rynkowych cen tych zabezpieczeń w okresie od dokonania ostatniej wyceny przez rzeczoznawcę może mieć znaczący wpływ na wartość danego zabezpieczenia należności, kasa zleca ponowną wycenę lub pisemnie uzasadnia odstąpienie od jej zlecenia.
12. Pomniejszeń, o których mowa w ust. 9, można dokonać, jeżeli na dzień dokonywania przeglądu, o którym mowa w ust. 10, wartość zabezpieczenia jest możliwa do uzyskania, w wysokości uwzględnianej do pomniejszenia podstawy tworzenia odpisów aktualizujących, podczas ewentualnego postępowania egzekucyjnego, z uwzględnieniem ograniczeń prawnych, ekonomicznych i faktycznych mogących wpływać na rzeczywistą możliwość zaspokojenia się kasy z przedmiotu zabezpieczenia.
13. Limity pomniejszenia podstawy tworzenia odpisów aktualizujących określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.
14. W przypadku należności zabezpieczonych zabezpieczeniami wymienionymi:
1) w ust. 9 pkt 11 kwota, o którą można pomniejszyć podstawę tworzenia odpisów aktualizujących, nie może być większa niż limit pomniejszenia dla poszczególnych okresów opóźnienia w spłacie określony w tabeli nr 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia;
2) w ust. 9, z wyłączeniem określonych w pkt 1, kwota, o którą można pomniejszyć podstawę tworzenia odpisów aktualizujących, nie może być większa niż limit pomniejszenia dla poszczególnych okresów opóźnienia w spłacie określony w tabeli nr 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia.
15. Odpisy aktualizujące wartość należności rozwiązuje się w wyniku:
1) zmniejszenia się podstawy tworzenia odpisów;
2) wzrostu wartości zabezpieczenia pomniejszającego podstawę tworzenia odpisów;
3) przekwalifikowania należności z należności nieściągalnych do należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, z należności o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności do należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności oraz z należności z prawdopodobieństwem wystąpienia nieściągalności do należności regularnych.
16. Należności, w tym także należności, których warunki spłaty zostały zmienione w wyniku zawarcia nowych umów, mogą być przekwalifikowane do kolejnej kategorii o niższym stopniu ryzyka:
1) nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia - w przypadku należności od osób fizycznych;
2) po odzyskaniu przez dłużnika zdolności kredytowej, jednak nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia - w przypadku pozostałych należności.
17. W przypadku należności, w której nie następuje terminowa obsługa zadłużenia, w stosunku do której zostały zmienione terminy (harmonogram) spłaty, bieżące opóźnienie w spłacie należności liczy się dla celów zaklasyfikowania do kategorii określonych w § 2 pkt 21-24 według zmienionych terminów (zmienionego harmonogramu) spłaty, pod warunkiem że zmiana ta została dokonana po raz pierwszy. W przypadku kolejnych zmian terminów (harmonogramu) spłaty opóźnienie w spłacie należności liczy się według terminów (harmonogramu) spłaty ustalonych w pierwszej zmianie.
18. W przypadku należności obsługiwanej przez następcę prawnego dłużnika, w stosunku do której zostały zmienione terminy (harmonogram) spłaty, bieżące opóźnienie w spłacie należności liczy się dla celów zaklasyfikowania do kategorii określonych w § 2 pkt 21-24 według zmienionych terminów (zmienionego harmonogramu) spłaty, z uwzględnieniem kategorii ryzyka ustalanej na moment zmiany harmonogramu i na podstawie oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej następcy prawnego dłużnika.
19. Opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek w kwocie nieprzekraczającej 200 zł nie wymaga tworzenia odpisu aktualizującego, niezależnie od okresu przeterminowania.
§ 24. 1. Z częstotliwością określoną w polityce rachunkowości stosowanej przez kasę, nie rzadziej niż raz na pół roku - na dzień kończący pierwsze półrocze oraz rok obrotowy, kasa ocenia, czy nie wystąpiły dowody trwałej utraty wartości składnika aktywów finansowych dostępnego do sprzedaży.
2. W przypadku wystąpienia dowodu, o którym mowa w ust. 1, kasa tworzy odpis aktualizujący w wysokości różnicy pomiędzy wartością bilansową a bieżącą wartością godziwą składnika aktywów finansowych.
3. Jeżeli zmniejszenie wartości godziwej składnika aktywów finansowych dostępnego do sprzedaży było ujmowane w funduszu z aktualizacji wyceny i występują dowody, o których mowa w ust. 1, to skumulowane straty ujęte w funduszu z aktualizacji wyceny ujmuje się w ciężar kosztów.
4. W sytuacji wystąpienia dowodu, o którym mowa w ust. 1, nienotowanego na aktywnym rynku instrumentu kapitałowego lub nienotowanego na aktywnym rynku dłużnego papieru wartościowego wysokość odpisu aktualizującego ustala się jako różnicę pomiędzy wartością bilansową składnika aktywów finansowych oraz wartością bieżącą oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych, zdyskontowanych przy zastosowaniu bieżącej rynkowej stopy zwrotu dla podobnych aktywów finansowych.
5. Odpisy aktualizujące wartość aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, których wartości godziwej nie można w sposób wiarygodny ustalić, nie podlegają odwróceniu w przypadku wzrostu ich wartości powyżej ceny nabycia.
§ 25. 1. Aktywa i pasywa oraz zobowiązania pozabilansowe wyrażone w walutach obcych wykazuje się w walucie polskiej po przeliczeniu według kursu średniego ogłoszonego przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego na dzień sprawozdawczy.
2. Jeżeli na należności wyrażone w walucie obcej utworzono odpis aktualizujący, odpis ten także podlega przeliczeniu.
3. Różnice kursowe wynikające z przeliczenia sald aktywów i pasywów bilansowych w walutach obcych zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z tytułu różnic kursowych.
§ 26. Aktywa finansowe kasy spisuje się w ciężar kosztów lub strat lub w ciężar odpisu aktualizującego.
§ 27. Mała kasa może:
1) dokonywać kwalifikacji umowy, zgodnie z którą jedna ze stron (finansujący) oddaje drugiej stronie (korzystającemu) środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne do odpłatnego używania lub również pobierania pożytków na czas oznaczony, według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym;
2) odstąpić od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
§ 28. 1. Wynik finansowy netto kasy obejmuje:
1) wynik działalności operacyjnej, w tym wynik działalności kasy;
2) wynik operacji nadzwyczajnych;
3) obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego, którego podatnikiem jest kasa, i płatności z nim zrównanych na podstawie odrębnych przepisów.
2. Na wynik działalności kasy składają się wynik z tytułu odsetek, przychody z tytułu dywidend, wynik z tytułu prowizji, zrealizowany wynik z aktywów finansowych i zobowiązań finansowych innych niż wyceniane według wartości godziwej przez wynik finansowy ze skutkiem wyceny odnoszonym do rachunku zysków i strat, w tym przeznaczone do obrotu, wynik z tytułu aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy ze skutkiem wyceny odnoszonym do rachunku zysków i strat, w tym przeznaczonych do obrotu, oraz wynik z tytułu różnic kursowych.
3. Do wyniku z tytułu odsetek, o których mowa w ust. 2, zalicza się:
1) nieotrzymane w okresie sprawozdawczym przychody z tytułu:
a) naliczonych odsetek, w tym dyskonta, oraz odsetek skapitalizowanych przypadających na bieżący okres sprawozdawczy,
b) otrzymanych w poprzednich okresach przychodów z tytułu odsetek, w tym dyskonta, przypadających na bieżący okres sprawozdawczy;
2) otrzymane w bieżącym okresie sprawozdawczym przychody z tytułu odsetek przypadające za okres sprawozdawczy;
3) koszty z tytułu odsetek wymagalnych i niewymagalnych od zobowiązań kasy przypadające za okres sprawozdawczy.
4. Do wyniku z tytułu odsetek, o których mowa w ust. 2, nie zalicza się dyskonta oraz odsetek otrzymanych z góry, przypadających na następne okresy sprawozdawcze.
5. Do zrealizowanego wyniku z aktywów finansowych i zobowiązań finansowych innych niż wyceniane według wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczonych do obrotu, zalicza się skutki wyłączenia tych aktywów finansowych i zobowiązań finansowych z bilansu kasy.
6. Na wynik z tytułu aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy, w tym przeznaczonych do obrotu, należy odnieść skutki wyceny tych aktywów finansowych i zobowiązań finansowych oraz skutki wyłączenia tych aktywów finansowych i zobowiązań finansowych z bilansu kasy.
7. Wynik z działalności operacyjnej obejmuje wynik działalności kasy skorygowany o różnicę między pozostałymi przychodami operacyjnymi a pozostałymi kosztami operacyjnymi, koszty działania kasy, amortyzację środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, wynik z tytułu utworzonych i rozwiązanych rezerw oraz wynik z tytułu odpisów aktualizujących aktywów finansowych innych niż wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy oraz innych niż przeznaczone do obrotu.
8. Do wyniku operacji nadzwyczajnych stosuje się przepis art. 43 ust. 4 ustawy.
§ 29. W sprawach dotyczących szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, które nie zostały uregulowane w niniejszym rozporządzeniu, stosuje się przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 81 ust. 2 pkt 4 ustawy.