XI. Uproszczenia przy ustalaniu kosztu wytworzenia zapasu produktów

11.1. Jednostka może w ramach przyj ętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, j eżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego (art. 4 ust 4 i 4a ustawy). Przy dokonywaniu wyborów w zakresie stosowania uproszczeń, należy kierować się zasadą wyważenia kosztów i korzyści z uwzględnieniem takich czynników jak: długość cyklu produkcyjnego, szacowana wartości zapasu produktów, zmienność stanu produktów w toku.

W szczególności zaleca się, aby przed podjęciem decyzji o stosowaniu uproszczeń, przedsiębiorstwo przeprowadziło analizę wpływu braku informacji o kosztach niewykorzystanych zdolności produkcyjnych na jasne i rzetelne przedstawienie jej sytuacji finansowej.

11.2. Jednostki, o których mowa w art. 28 ust. 4a ustawy mogą przy obliczaniu kosztu wytworzenia, do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia produktu nie może być wyższy od jego ceny sprzedaży netto.

11.3. Ustalanie kosztów wytworzenia produktu polegające na przypisywaniu do produktów - kosztów bezpośrednich w wysokości rzeczywistej (faktycznie poniesionej) oraz - kosztów pośrednich produkcji w wysokości rzeczywistej (niezależnie od stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych), przebiega następująco:

etap I - ustalenie rzeczywistych kosztów bezpośrednich poszczególnych produktów,

etap II - ustalenie rzeczywistych kosztów pośrednich produkcji mpk,

etap III - ustalenie kluczy rozliczeniowych kosztów pośrednich i stawek kosztów pośrednich poszczególnych mpk,

etap IV - ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia produktu (produktów) obejmującego rzeczywiste (faktycznie poniesione) koszty bezpośrednie oraz koszty pośrednie przypisane produktom za pomocą ustalonych stawek.

(Patrz Załącznik nr 1 Przykład 5 do pkt 11.3. Kalkulacja kosztów produktów, w przypadku stosowania uproszczeń wynikających z art. 28 ust. 4a ustawy).

11.4. Przedsiębiorstwo może ujmować produkty w księgach rachunkowych w cenach przyjętych do ewidencji, z uwzględnieniem różnic pomiędzy tymi cenami a kosztami wytworzenia (art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy). Na dzień bilansowy wartość produktów wyrażoną w cenach ewidencyjnych doprowadza się do poziomu nie wyższego od cen ich sprzedaży netto (art. 28 ust. 1 pkt 6 ustawy).

11.5. Jeżeli do ewidencji wyrobów gotowych, półproduktów i ewentualnie produktów w toku, stosuje się koszty planowane, różnice zaś między planowanymi a rzeczywistymi kosztami wytworzenia są nieznaczne to stan produktów na dzień bilansowy może być wykazany po planowanym koszcie wytworzenia. Koszt ten nie powinien zawierać kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych. Planowane koszty wytworzenia na dzień bilansowy nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto produktów (art. 34 ust.1 pkt 2 ustawy)

11.6. Przedsiębiorstwo może wyceniać produkty w toku (art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy), w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich, bądź nie wyceniać ich w ogóle, jeżeli nie zniekształca to jej stanu aktywów oraz wyniku finansowego. Uproszczenia te nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie. Przedsiębiorstwo ujawnia w zasadach (polityce) rachunkowości przyczyny zastosowania uproszczeń w wycenie produkcji w toku.

(Patrz Załącznik nr 1 Przykład 6 do pkt 11.6).

11.7. Jeżeli nie jest możliwe lub opłacalne ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według cen sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży (skorygowanych cen sprzedaży netto), w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia (art. 28 ust. 3 ustawy).

Wycena taka ogranicza w istotny sposób zakres informacji o kosztach wytworzenia produktów i niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych.

(Patrz Załącznik nr 1 Przykład 7 do pkt 11.7. wycena produktów, gdy nie jest możliwe zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy ustalenie kosztów wytworzenia produktów.)